Amerikaanse toestanden... Willen we die?

In het kort

"Amerikaanse toestanden" staan in het huidige Nederlands voor toestanden die beter vermeden kunnen worden. We gebruikten de uitdrukking al in opiniestuk nr 3 over de tieners die in Littleton gingen schieten. Bepaald te vermijden toestanden.

Zoiets komt niet uit de lucht vallen. Er zit een hele cultuur achter die in snel tempo ook hier te zien is. Willen we dit? 

Wat kunnen we leren van de Amerikanen - wat kunnen we beter vermijden? Op het gebied van winnen en presteren kunnen we iets leren. Op gebieden als zingeving en menselijke relaties echter hebben we zelf meer te bieden.
Met een drie zaken weten de Amerikanen absoluut reen raad: met seksualiteit, met kinderen en met de combinatie van beide.

Het artikel

Hoofdlijnen 
De scholen 
Kind in Amerika: koning of slechts klant? 
Met seks weet men geen raad 

Hoofdlijnen 

"Als we het in Nederland over "Amerikaanse toestanden" hebben, dan is dat altijd negatief bedoeld. Amerikaanse toestanden zijn ongewenste toestanden. We denken daarbij aan gettovorming, gewelddadigheid, een overvloed aan vuurwapens en systematische discriminatie van minderheden. Wat we van de Verenigde Staten kunnen leren, is dan vooral dat wij het heel anders moeten doen. De wat slordige discussie over Amerikaanse toestanden behoort tot de anti-Amerikaanse sentimenten die in Europa altijd een zekere populariteit hebben genoten. De Verenigde Staten mogen dan machtiger en economisch succesvoller zijn dan wij, we nemen toch steeds als vanzelfsprekend aan dat de West-Europese landen, en natuurlijk in het bijzonder Nederland, humaner en cultureel hoogstaander zijn dan in de Verenigde Staten." (Van Rossem, 2000)

Van Rossem bespreekt hier het boek van Maarten Huygen, Amerikaanse toestanden. Deze maakt hierin "duidelijk dat dit obligate anti-Amerikanisme op zijn minst uiterst eenzijdig is. Lang niet alle Amerikaanse toestanden zijn ongewenste toestanden. Er zijn tal van maatschappelijke vraagstukken die in Amerika pragmatischer en daardoor effectiever worden aangepakt dan in Nederland."

Ook Hans van den Berg, 2000, geeft een analyse, een scherper. Als kernpunt noemt hij de nadruk op een mooie, glaour-achtige buitenkant ten koste van de werkelijke kwaliteit van binnen. Hij signaleert "vier gruwelijke aspecten":

Bij de bespreking hiervan stuit hij ook nog op

Veiligheid is een hoofdthema voor alle Amerikanen, maar veiligheid is slechts voor de rijken te koop. Zij verschansen zich op in hermetisch afgesloten, particulier beveiligde gebieden - de armen hebben het nakijken, zij kunnen elkaar bestelen (Schrooten, 2000).
Wie echter controleert deze particuliere bewakers en hun opdrachtgevers, die de zaken het liefst buiten justitie om regelen? Quis costodiet ipsos custodos? (Wie bewaakt de bewakers?) 

Presteren, bezitten en vooral winnen zijn belangrijke motieven. Meer spirituele motieven ontbreken. Er is veel religie, maar deze is op nogal simpel niveau. Er is een spirituele leegte, constateert John Wanders, 2000: "Het ontbreekt in Amerika aan een spiritueel debat onder schrijvers, denkers, geestelijke en seculiere leiders."

"Dat is nou Amerika, er zijn maar drie dingen die tellen: winnen, winnen en winnen." Pauline de Bok beschrijft in Metro, 17 juli 2001 hoe het op de sportvelden toegaat: "De Amerikaanse sportvelden beginnen steeds meer op slachtvelden te lijken. En dan heb ik het niet over de professionele sport, ook niet over de volwassen-amateur-sport, nee, ik heb het over jeugdsport. Onlangs hoorde ik een bloedstollend verslag op de radio. Ouders gaan scheidsrechters te lijf als die het wagen hun kind af te fluiten, een doelpunt van de tegenpartij goed te keuren of een andere onwelgevallige beslissing te nemen. Soms raken ze helemaal buiten zinnen en komen er moordwapens aan te pas. Ongelogen. Een enkele scheidsrechter heeft de woede van een ouder al met de dood moeten bekopen. Geslagen, geschopte, mishandelde arbiters zijn geen uitzondering. Onophoudelijk schelden, vloeken en tieren langs de lijn is hoe dan ook al de gewoonste zaak van de wereld. Ouders verdragen het gewoonweg niet dat hun kinderen verliezen."

De scholen 

Het onderwijs is een van de meest onontwikkelde facetten van de Amerikaanse samenleving. Tieners, in de kracht van hun jeugd en met hormonen volop in hun lichaam zitten op massascholen die op kazernes lijken (Link naar artikel bij Opiniestuk 3 over Littleton) als robots op een rijtje dingen te leren die niet bij hen aansluiten. Nu ja, de duur betaalde particuliere scholen voor de rijken zijn iets beter, maar we hebben het nu even over de overgrote meerderheid van de publieke scholen. Deze scholen lijken alleen op een toekomst op kantoor voor te bereiden. Er is nauwelijks handvaardigheid. Voor de levendige en energieke handen is niets te doen. Geen wonder dat de leerlingen zich voornamelijk bezig houden met drugs, wapens, vrijen achter de fietsenstalling, depressies, suïcidepogingen en schoolverlating (Comment, March 2001)

Waar het verscherpte toezicht met zero tolerance sinds de Littleton moorden toe heeft geleid, beschrijft Schoenmann, 2001. Joseph K., 14 jaar, een alleszins voorbeeldige leerling, wordt met handboeien om van school geplukt nadat hij per telefoon een opmerking heeft gemaakt tegen twee meisjes die een afspraakje met hem wilden, wat hij niet wilde:

"I said, 'It's people like you who get on the Columbine lists,'" he recalls. His reference was to the now infamous April 1999 killing of 13 at Columbine High School in Colorado by students Dylan Klebold and Eric Harris. 
He had no idea that the school-shooting reference would stir police to action."

Massa-scholen, grootschaligheid alom, grote wijken vol forensen die elkaar niet kennen en sterk geïndividualiseerd leven: er zijn te weinig sociale contacten en dus geen sociale controle.

"Ook [Prof. dr Mischa] De Winter maakt zich zorgen, zeker als Nederland Trendsetter Amerika volgt in de vergaande individualisering. Het Amerikaanse kind  heeft het gevoel dat hij er helemaal alleen voor staat en jaagt louter zijn eigen geluk na. Het heeft geleid tot een sterk stijgende gewelddadigheid onder de Amerikaanse jeugd. 'Het is mijn drive om deze situatie in Nederland te voorkomen,' zegt hij.Daarom wil hij af van de megascholen. Jaren geleden al ageerde hij tegen de clusterscholen omdat ze de sociale vorming van jongeren in de weg staan."
De Winter pleit voor de Vensterscholen in Groningen, ook wel de brede scholen genoemd, die school- en wijkwerk combineren. Ook het Project Wijkjongeren Perspectief in Utrecht bleek succesvol te werken. "Weg met de mega-scholen!"

Kind in Amerika: koning of slechts klant? 

Juurd Eijsvogel, 2000, noemt zijn artikel "Kind is Koning", maar wat hij beschrijft is iets heel anders. Hij beschrijft verwenning en overbezorgdheid. Hij beschrijft vooral de contactkloof die er is tussen de generaties in de VS, ook en juist in de gezinnen. Voeg daarbij: slecht onderwijs en een keihard beleid voor de jonge crimineeltjes en je kunt de gevolgen voorspellen:

"Amerika weet zich geen raad met zijn eigen jeugd, schrijft onze correspondent bij zijn afscheid van het land."
"Amerikaanse kinderen kampen met eenzaamheid, depressies, eetproblemen, vervreemding van hun ouders, gebruik van drugs en alcohol, zwangerschap op dertien- of veertienjarige leeftijd, verzanding in een crimineel circuit. Naar schatting van het weekblad Time slikken een half miljoen tot een miljoen kinderen in Amerika antidepressiva. Het aantal zelfmoorden onder minderjarigen is de afgelopen decennia ruim verdrievoudigd."

Met seks weet men geen raad 

Weet men met de eigen jeugd geen raad, met seks ook niet - en al helemaal niet met de combinatie ervan.

Op het 15th World Congress of Sexology van de World Association of Sexology in Parijs, juni 2001, hield Michael Young uit de VS een voordracht. Hij onderzocht hoe een project dat Postpone Sexuality heet. Het is bedoeld om ongewenste tienerzwangerschappen en schoolverlating te voorkomen. Hiertoe zet men de studenten aan om een contract te tekenen waarin met virginity, maagdelijkheid, kuisheid, belooft tot men afgestudeerd is. Hij hield zijn voordracht in een bijna dodelijke ernst en besprak de factoren die de overgang van maagdelijk naar niet-maagdelijk kunnen voorspellen. Het lukte niet al te best, zo zei hij, om deze overgang uit te stellen, dus op dat Postpone Sexuality project moest nog wel even doorgestudeerd worden. 

Na zijn lezing nam ik in de tijd voor reacties de microfoon. Ik vermeldde dat wij in Nederland zo ongeveer het laagste aantal ongewenste tienerzwangerschappen ter wereld hebben en ook nog eens vrijwel het laagste abortus-percentage ter wereld. Hoe doen wij dat? Niet door postpone sexuality, maar door openheid, voorlichting, seksuele opvoeding van jongs af aan en door het ter beschikking stellen van voorbehoedsmiddelen. Wellicht kon ook wel zonder nader onderzoek geconcludeerd worden dat dit eenvoudigweg beter werkt?

De man antwoordde in alle ernst dat hij dit wel inzag, maar dat de ouders en de scholen dwars lagen: die zouden dergelijke methoden en dergelijk onderzoek nooit toestaan, om over subsidie voor het onderzoek nog maar te zwijgen. De cultuur is er niet naar, zo zei hij.

De zaal nam toen het woord en feliciteerde mij in allerlei bewoordingen met mijn land, Nederland. "Ga vooral zo door in uw land!" "Volg vooral niet het voorbeeld van de USA!" zei men allerwege - in het Engels dan.

Sanderijn van der Doef nam de vlag later mooi over door haar lezing over Seksuele opvoeding vanaf de geboorte in Nederland. Een heel contrast dus. Helaas vermeldt het Abstracts Book haar lezing niet, maar hij mocht er wezen.

De kuisheidsbelofte is ook elders nog eens onderzocht in een rapport, vermeld in een nieuwsbericht van 26 januari 2001. Er bleken twee dingen:

Dit ging dan over High school studenten, maar een ander bericht, The secret sex lifes of kids, vermeldt nog wel iets jongere leeftijden: 8.5 % van de 13-jarigen is geen maagd meer; 21% van de Ninhth-graders (ongeveer: 13-jarigen) heeft het bed al eens of vaker gedeeld; 55% van de tieners had oral sex. Het tijdschrift, Ladies Journal, noemt dit horrible - en komt niet op het idee de ladies te suggereren eens iets aan openheid, voorlichting, voorbehoedsmiddelen of zo te gaan doen met hun kinderen. De enige oplossing die men daar verzint is: houd ze beter in de gaten!

Tegenwicht verzamelde nog wat voorbeelden van nieuwsberichten waaruit blijkt hoe men in de VS met deze materie omgaat. Schrikt u niet, een twee-jarige exhibitionist tegen te komen - of een moeder die veroordeeld werd omdat zij haar zoon veilige condooms gaf in plaats van het 'seksueel misbruik' dat hij pleegde te stoppen. Rare jongens, die Amerikanen.

Gemakshalve vermelden we niets over de ouders die aangeklaagd zijn nadat zij hun kind in het bad of op het strand hadden gefotografeerd; daarover schrijft prof. dr Jamers R. Kincaid. Ook is niets vermeld vanuit Canada, Nieuw Zeeland, Australië of Groot-Brittannië, de andere Engels-sprekende landen.

Het is de hele cultuur daar, die met de genoemde onderwerpen geen raad weet. Laten wij, nuchtere Nederlanders, ons de kop niet op hol brengen door deze culturen.