Recht en illegaliteit

Dit debat moet doorgaan

Tegenwicht weblog # 158

27 mei 2013

Feiten 

Correcties

- dat de wereld er voor alle mensen is; dit klopt, maar niet allemaal op dezelfde plek; dit zou niet passen en daarom is het verblijf in een staat overal op de een of andere manier geregeld.

De Kamer werd alert: "overleg" gestart

Het congres van de PvdA nam met grote meerderheid een resolutie aan tegen het wetsvoorstel van Teeven's VVD. Partijleider Diederik Samson legde deze esolutie echter naast zich neer onder het motto "beloofd is beloofd" (in het regeerakkoord). Samson spoedde zich het land in om zijn standpunt uit te leggen. Daarna steunde de ledenraad en de kamerfractie zijn standpunt. Intussen formuleerde de PvdA wel een lijst met eisen die vervuld moeten zijn voor de PvdA het wetsvoorstel zou kunnen steunen. Teeven reageerde al snel, niet in de Kamer maar op de televisie, dat hij niet van plan is aan deze eisen tegemoet te komen. Andere VVD-ers zeiden dat er wel over te praten was. 

Intussen zijn vertegenwoordigers van de beide coalitiepartijen PvdA (Marit Maij) en VVD (Malik Azmani) met elkaar gaan "overleggen" - "onderhandelen" mocht dit niet heten - maar toch. 

Teeven bindt wat in

Staatssecretaris Fred Teeven (VVD) gaat dan toch een beetje inbinden. Hij erkent dat zijn wetsvoorstel verder gaat dan het regeerakkoord. Hij zegt wel bereid te zijn zijn voorstel in die zin aan te passen, met name op het punt dat hulpverlening aan illegalen nooit strafbaar mag worden. 

D66-er Gerard Schouw noemde dit "een sigaar uit eigen doos" omdat de staatssecretaris iets toezegt dat al in het regeerakkoord staat. GroenLinks blijft uiteraard heftig protesteren. De PVV op haar eigen manier en in haar eigen taalgebruik ook: de VVD en Teeven zijn "door de knieën gegaan voor de eisen van de PvdA". 

Weer dubieuze voorvallen

Wie Fred Teeven "een geplaagd man" wil noemen, die heeft geen ongelijk. Na de heikele zelfmoord van Dolmatov begonnen er heel wat eet- en drinkstakingen [*] in de verschillende detentiecentra. 

[* Geen "honger- & dorst-stakingen, want men staakt niet met honger en dorst hebben, maar met eten en drinken.]

Daarna kwamen er weer twee nieuwe verhalen in omloop: een van een gedetineerde eet- & drink-staker en diens arts, en een van - alweer - de staatssecretaris van Justitie. Beide verhalen zijn dermate strijdig dat D66, CDA, PvdA en GroenLinks er, zeer alert, direct vragen over stelden in de Kamer. Wat hier gebeurt, is "te bizar voor woorden", aldus Groen-Links Kamerlid Linda Voortman.

Is hij er bij geweest? Nee, hij of zij is een woordvoerder. 
Is zij er bij geweest? Ja, zij is arts.   
Met dank aan de alerte Kamerleden. 

Nog vrij onduidelijk is dan weer een nieuw verhaal over een stakende asielzoeker die, zwak en wel, ineens werd uitgezet naar Italië omdat hij daar zijn eerste asielaanvraag had gedaan en zijn aanvraag dus daar maar moest afwachten. (NRC 24 mei 2013) Wat een gesleep met mensen!

Fred Teeven liet de Tweede Kamer weten dat de eet- en drink-stakingen zijn "democratisch tot stand gekomen" beleid niet verandert. "Democratisch gekozen" is echter geen equivalent voor "goed". 

Wel vroeg hij de Raad van State advies over dwangvoeding in deze gevallen. De Raad adviseerde direct, kennelijk in grote haast. Soms mag dit, aldus de Raad. Hoogleraar Van Kalmthout zegt echter dat alleen een arts hierom kan verzoeken; de instelling kan de arts hiertoe geen opdracht geven (NRC 23 mei; Sheila Kamerman). 

'Pech voor Teeven', even, toen de Afghaan Sayam Uddin Nessar ineens door de rechter werd vrijgelaten in een kort geding dat deze had aangespannen. Hier is veel meer aan de hand. We gaan er maar eens even op in.

Sayam Uddin Nessar

Geschiedenis

Nessar (1970, Afghanistan) had al een tijdelijke verblijfsvergunning, maar geen Nederlands pasport; dit leek onnodig. Hij is al twintig jaar in Nederland, spreekt feilloos Nederlands en andere talen, heeft een eigen woning en is mede-eigenaar van een zaak. Hij studeerde politiek en economie in Cambridge. 

Terwijl hij anderhalf jaar in Duitsland werkte, veranderde de wet. Hij moest daardoor zijn tijdelijke vergunning omzetten in een blijvende. De IND schreef hem hierover aan - naar een oud adres. Terug in Nederland, bleek hij geregistreerd als ongewenste vreemdeling. 'Dus' werd hij op 19 februari 2013 opgepakt en vastgezet in het detentiecentrum. 

Detentieregels  

Nessar werd, toen hij zich meldde bij de politie, meteen opgepakt, vastgezet en getransporteerd, met niet meer aan kleding dan hij aan had. Zijn broers wilden hem kleding brengen, maar kleding mag alleen onder strikte voorwaarden worden ingevoerd, verder niets, en dan nog in een procedure die dagenlang duurt. 

Niets: geen tandpasta, scheerapparaat, after-shave, geen lenzen-vloeistof. Nessar droeg lenzen. Dus had hij een bril nodig. 

"Acht weken en 29 verzoekbrieven later arriveert de bril" (NRC 18 mei, zie hieronder). 

Nog iets: het is daar ijskoud in de cellen. Volgens de bewakers kan de air-conditioning niet uitgezet worden (NRC 13 mei, idem).

Stakende woordvoerder

Nessar ging met vele anderen in eet- en drink-staking. Hij en zijn mede-gevangenen werden gek van het niets doen, de onzekerheid en 'de regels'. De bewakers: 

"Dit zijn de regels; wij hebben ze niet opgesteld" ( NRC 18 mei, idem).  

Hij werd de woordvoerder van de stakers. Immers, hij sprak goed Nederlands, hij had een achterban ... en geld om te kunnen bellen. De benodigde nummers kreeg hij van demonstranten buiten het centrum die grote borden en spandoeken omhoog hielden. Via-via kreeg hij weer andere nummers door. 

In het centrum 'viel dit niet goed'. Hij werd al snel geïsoleerd ("op een andere, lege afdeling geplaatst") en al even snel (12 mei) naar het gevangenisziekenhuis in Scheveningen getransporteerd, alles tegen zijn wil in. 

Kort geding 

Nessar heeft (via de telefoon, dus dank zij het geld) contact met zijn advocaat. Deze spant direct (13 mei) een kort geding aan tegen de staat. Een dag later (14 mei) laat de rechter hem vrij om thuis zijn procedure af te kunnen wachten. De uitspraak is niet op grond van zijn voedselstaking - de snelheid ervan wel - maar op grond van het feit dat hij onrechtmatig in detentie zat, aldus Justitie. Pijnlijk is dan wel dat dit pas naar voren kwam juist door deze voedselstaking - en dat men hier alert op geworden is... pas na een zelfmoord. 

Opmerkelijk is in dit verhaal ... 

Vul hierboven voor "rigide" maar rustig in: "absurdistisch, inhumaan, onbegrijpelijk". De efficiëntie en de snelheid kwamen van buiten. 

Bronnen: 

Met dank aan Sheila Kamerman:

De protesten 

Lijstje 

Het lijstje in de vorige blog kan hier deels weer herhaald worden. We noemen ze even op - en gaan op de laatste twee nog even apart in:

Juristen 

Emeritus hoogleraar Theo de Roos 

Opstelten en Teeven reageren op een verhard klimaat met onzorgvuldige wetgeving zonder (voldoende) argumentatie. De strafbaarstelling van illegaliteit is daar een voorbeeld van. "Symboolwetgeving in de slechtste zin van het woord." Zij reageren op een gevoel van onbehagen in de samenleving ... en doen daar nog een schep bovenop. Alleen al de term "Ministerie van Veiligheid" is een retorische claim die niet passend is, een term die alleen maar past in de toenemende repressie. Verhoging van strafmaat: klinkt wel, maar verandert niets, zeker niet met gelijktijdige bezuinigingen. 

Folkert Jensma 

Het wetsvoorstel is 

"een onzinmaatregel, moeilijk uitvoerbaar, inhoudelijk dubieus en vooral bedoeld als ontmoediging om naar Nederland te reizen. Ik ken geen verstandig jurist die denkt dat het kan werken of zal helpen. De staatssecretaris erkent zelf dat het om symboliek gaat." 

"Rechter Dana Baldinger promoveerde laatst in Nijmegen op de rechterlijke behandeling van asielzaken. Zij concludeert dat de manier waarop de Raad van State met allerlei bewijsregels de bestuursrechters beperkt in hun vrijheid, strijdig is met het Europees recht. 
De Hoge Raad studeert intussen al een poosje op de vraag of het opsluiten van illegalen wel spoort met het Europese recht. De advocaat-generaal gaf al een negatief advies. Het 'uitroken' van illegalen door ze willekeurig en herhaaldelijk op te sluiten lijkt strijdig met Europees recht."

"De politiek kan meer correcties op basis van Europees recht verwachten."

"... heeft het als asielzoeker in Nederland zin om in beroep te gaan tegen een afwijzing? De bestuursrechter wees in 2011 23 procent van die verzoeken toe. Als de IND daarna bezwaar maakt bij de Raad van State, wat standaard gebeurt, dan verliezen 76 procent van asielzoekers alsnog. De kans op toelating alsnog via de rechter is erg klein. Er is dus niet echt reden om het asielbeleid verder te verscherpen, stel ik vast."

Joël Voordewind, Kamerlid ChristenUnie 

"Het gaat om het vraagstuk hoe instrumenteel het strafrecht eigenlijk gebruikt mag worden. Als het gaat om de inzet van het strafrecht in de rechtsstaat, wordt vaak het begrip ultimum remedium gebruikt: alleen als andere instrumenten om gedrag bij te sturen niet toereikend zijn, schakel je het strafrecht in. De rijksoverheid schrijft dat ook op de eigen website." 

"Strafrecht kun je alleen zinvol en geloofwaardig toepassen, als het gaat om gedrag dat een inherent strafwaardig karakter heeft." 

"Daarom is het voorstel om illegaal verblijf strafbaar te stellen principieel fout. Illegaal verblijf is niet inherent slecht. Een crimineel kan een illegaal zijn, maar dat betekent bepaald niet dat elke illegaal crimineel is. En zeker niet dat illegaal verblijf een crimineel karakter draagt." 

"We gaan een grens over, als de wijze waarop de vreemdelingen worden vastgezet, te veel gaat lijken op strafrechtelijke detentie. Dan zeggen we dat het geen straf is, maar wekken wel die indruk. 

Het is te hopen dat de besprekingen tussen PvdA en VVD er toe leiden dat strafrecht weer voor misdadigers is. Niet voor anderen. Ook niet voor vreemdelingen of illegalen."

De kerken: een tegenbeweging 

Een delegatie van de Raad van Kerken in Nederland bezocht onlangs het detentiecentrum in Rotterdam en deed een dringend beroep op de overheid om het asielbeleid grondig te herzien. 

We zagen al dat het juist de kerken zijn die veelvuldig "kerkasiel" verlenen aan asielzoekers. 

"De strafbaarstelling van illegaliteit, wellicht de grootste splijtzwam in hedendaags politiek Nederland, lijkt nu een tegenbeweging te hebben veroorzaakt. Gevoelens van mededogen en rechtvaardigheid staan lijnrecht tegenover de angst voor oncontroleerbare migratiestromen. [...] Religieus verzet speelt hierbij een opvallende rol. Er is een lange traditie van kerkasiel en barmhartigheid [...]. 

Het huidige verzet tegen de strafbaarstelling van illegaliteit wordt [...] uitgevoerd door veelal jongere gelovigen, die openlijk ervoor uitkomen dat hun geloof in tegenstrijd is met het vreemdelingenbeleid. [...]

Karel Smouter (initiatiefnemer van De Vluchtkerk): 'Het gaat om rechtvaardigheid, meer nog dan om barmhartigheid. Ik kan niet anders dan solidair zijn met vluchtelingen.'

Theoloog Jan de Vlieger: 'Mededogen vraagt niet om slimmere computers. Mededogen vraagt om een attitude die het 
systeem voortdurend hinderlijk onderbreekt en bevraagt.' [...]

Vreemdland, een organisatie bestaande uit veelal jonge christenen, organiseert in juni een fietsroute voor jonge Amsterdammers langs uitzetcentra: 'totdat vreemdelingdetentie geheel is afgeschaft vechten wij voor vijf concrete punten van verbetering'. [...]

Voor deze christenen is de waarheid van hun geloof een andere dan die van de superieure 'Joods-christelijke wortels' waar Geert Wilders het over heeft, of het beleid dat Gerd Leers uitgevoerd heeft en nu in de wet terecht dreigt te komen. [...]"

Vrijheid ...

Het is onbegrijpelijk hoe partijen die het woord "Vrijheid" in hun naam dragen, daarmee omgaan. Van de PVV verwachten we niet anders, maar de nu 65 jaar oude VVD is toch ooit wel eens een partij van echte liberalen geweest.

Onder druk van de dissidenten Verdonk en Wilders, wellicht ook van de nieuwe partij 50Plus, is de VVD naar rechts gezwenkt en verworden tot een partij van welvarende Telegraaf-lezende automobilisten, van kortzichtige nationalisten ook met diepe eerbied voor het neo-liberalisme (onlangs nog expliciet verwoord door fractievoorzitter Halbe Zijlstra) zonder enig oog voor de vernietigende werking daarvan op mens en milieu. Een doordachte ethiek is er verre te zoeken.

Toen de in het regeerakkoord opgenomen koppeling tussen inkomen en zorgpremie uitgevoerd dreigde te worden, stond de VVD op haar kop en wijzigde zij ijlings haar standpunt, regeerakkoord of niet. Nu de PvdA, althans het congres, op zijn kop stond, is de leiding ervan bang geworden voor nieuwe eisen van de VVD als men het voorstel tot de illegalenwet uit het regeerakkoord zou willen losmaken.

In de verslagen en commentaren rond hun congres van zondag 26 mei werd meerdere malen opgemerkt dat de VVD niet zo van opgelegde regels houdt. Dit klopt, ja, waar het de integriteit-regels betreft die haar bestuur haar oplegde. Zodra het echter vrijheid-zoekende immigranten en asielzoekers betreft, weet zij niet hoe snel zij deze mensen steeds strengere tot inhumane en absurde regels moet opleggen.

Haar staatssecretaris, de harde crime fighter in eigen persoon, nu politiek verantwoordelijk voor de detentie en de zelfmoord van Dolmatov, bewust op die post neergezet, werd de hand boven het hoofd gehouden.

Tegenbeweging 

Gelukkig komt er nu een tegenbeweging op gang, met name vanuit de kerken en met name door jonge mensen.