'De crisis'

Crisis, recessie, kans?

Weblog Tegenwicht # 165, 8 januari 2012

Deel vijf van een korte serie

Stelling

Economisch gezien is 'de crisis' geen crisis maar een recessie die economisch gezien normaal is. Alle economische statistiekjes in de krant zien eruit als berglandschapjes; afwisseling van groei en recessie is heel normaal. Al even normaal - zij het een beetje vergeten - is dat elke vorm van groei een grens kent.

Dat 'de crisis' beleefd wordt als crisis komt doordat er nu heel lang groei is geweest, waardoor het verschijnsel 'berglandschapje' en het feit dat er een grens is, collectief even zijn vergeten.

De beleving van 'een crisis' is natuurlijk heel begrijpelijk voor de vele mensen die hun baan verliezen, hun (te hoge?) hypotheek niet meer kunnen betalen en hun huis in waarde zien dalen. De armoede neemt toe en en en ander leidde zelfs tot zelfmoorden.

Kortom: er is nu een normale recessie en een grens bereikt die beleefd wordt als een crisis. In zoverre is het ook een crisis, namelijk in het denken over de economie, dus de politiek. Er is een besef dat het economische systeem dat we nu hebben en normaal vinden grondig, fundamenteel, zal moeten veranderen. In die zin is deze 'crisis' ook een kans. 

Het systeem loopt in zichzelf vast

Joris Luyendijk heeft een omvangrijk onderzoek verricht naar de crisis of impasse. Geciteerd: 

Laat ik eerst proberen de contouren van de impasse te schetsen. [...]  Juist de helikopterblik kan duidelijk maken dat het probleem niet ligt bij individuen en hun hebzucht, maar bij een systeem dat die verleidingen steeds opnieuw schept – zelfs als dit betekent dat het systeem zichzelf aldus steeds verder ondermijnt. [... ... ...] 

Het probleem in een notendop: megabanken zijn niet alleen te groot en verweven om failliet te kunnen gaan [...]. Ze zijn door de aard van hun activiteiten, hun inrichting en wijze van management ook niet langer beheersbaar. [...] 
Nog even en je hebt niet langer landen met een financiële sector, maar een financiële sector met landen.

De bron van de crisis ligt bij de banken; niet zozeer als bank in de zin van beheerder van spaargeld, maar in de zin van deelnemers aan de risicovolle financiële markt. Dit is mogelijk gemaakt door de achteraf bezien onverantwoordelijke golf van liberalisering en privatisering op basis van het neoliberalisme en haar geloof in de markt en haar 'onzichtbare hand' die het egoïsme van het individu wel zou omzetten in welvaart - lees: individuele rijkdom - voor allen, maar individuele rijkdom lost niets op; het leidde juist tot crisis. 

"Econonie als egonomie". 
"Het gevolg is een bijkans aandachtszieke samenleving, alles voor het ego: zie mij, consumeer mij, prijs mij, stem op mij. Onder het mom van keuzevrijheid zijn we allen 'consumensen' geworden."
"Het is een ideologie waarin zelfverrijking, bonussen en succes ten koste van anderen niet gehoond maar juist beloond worden."
[Samengevat:] Meer consumeren leidt niet tot groei in de zin van meer bezit, maar tot meer schulden. 
"Wat nodig is, is een kleine revolutie in en van het prijsbare ego. De mens is meer dan zijn ego en een economie is meer dan een egomonie."

Dit is ingezet door gekozen politici, dus door burgers die geloofden in (neo)liberalisering, privatisering, markt, vaak vervat in simpele nationalistische oplossingen die zouden leiden tot een paradijsje binnen de gesloten dijken. Maar zo werkt het niet; het probleem is globaal, niet nationaal; het is complex, niet simpel. De crisis legt nu deze realiteit bloot: 

De mensen raakten gewend aan groei en stabiliteit, als ware het een burgerrecht dat zij konden claimen, verdedigd door de staat. Een op zich normale recessie werd niet meer geaccepteerd, werd 'crisis' genoemd. De staat moest maar optreden. Dit deed de staat door de banken te redden - en daardoor zelf in de schulden te komen (bij de banken). 

Relativering svp

De financiële recessie werd een politieke crisis, in essentie een morele crises. Er moet iets veranderen. Duidelijk zij nu dat het een crisis is van het financieel-economische systeem meer dan een crisis binnen dit systeem. De oplossing ervan kan niet langer gezocht worden binnen hetzelfde systeem, maar zal gevonden moeten worden door verandering van dit systeem. Dit kan waarschijnlijk alleen maar stap voor stap gaan. Intussen kan de moderne mens wennen aan het feit dat economische statistiekjes altijd berglandschapjes zijn met pieken en dalen en dat er grenzen aan de groei zijn, dat de bomen niet tot de hemel groeien. 

Het woord is nu dan ook aan de politici. Wij citeren er een: 

In de twee volgende bijdragen aan deze serie gaan we kijken naar mogelijke oplossingen;