Citaten uit

Het is tijd dat we het weer over liefde gaan hebben

Eva van der Plas, Filosofie Magazine, jan 2008

Wie de debatten op de opiniepagina's van de kranten volgt. Krijgt de indruk dat de hedendaagse vrouw verstikt is geraakt in de keuze tussen aantal tegenstrijdige rolmodellen. Bijvoorbeeld net zo 'stout' als Heleen van Royen, of in navolging van de ChristenUnie alle boze billboards laten verbieden? En dan zijn er nog de dwingende culturele ideaalbeelden waar mee vrouwen te maken hebben. Zoals dat van de perfecte moeder carrière en kind of van het perfecte lichaam zoals reclames glossy's en videoclips dat voorspiegelen.

Maar zijn de keuzemogelijkheden van vrouwen nu echt tot deze serie rolmodellen?

Feministische filosofen hebben in de loop der jaren nagedacht over de vraag hoe vrouwen kunnen ontsnappen uit knellende culturele beelden en  machtsstructuren. Twee filosofen, 

kijken op verzoek van Filosofie Magazijn naar de dilemma's van vrouwen van nu door de bril van de feministische denksters die hen vanaf het begin hebben geïnspireerd: Simone de Beauvior, Luce Ligaray en Jucich Butler.

Hoe leren we vrouwen om zich los te maken van de dominantie beelden en rolmodellen die hen worden voor gespiegeld?

Halsema:

"[...] Het probleem zit 'm [...] volgens mij niet in de hoeveelheid rolmodellen die er voor vrouwen beschikbaar zijn. Maar in hoe de media daarmee omgaan: het absolutisme waarmee sommige rollen worden afgekeurd of juist opgedrongen, het gebrek aan reflectie en afstand tussen het beeld en de eigen identiteit.

[...] 

Die beelden worden ons in toenemende mate aangereikt via de media. Hoe bepalend dergelijke beelden zijn voor onze identiteit, kunnen we het best begrijpen via de filosofie van Judith Butler (1956).

Net als Butler denk ik dat het heel belangrijk is om te kijken naar de manier waarop dergelijke beelden tot stand komen, en hoe ze verwijzen naar dominante culturele normen over mannelijkheid en vrouwelijkheid en over hetero- en homoseksualiteit. 
[...]
Wie je kunt zijn, is in zekere zin al maatschappelijk vastgelegd.

Veel belangrijker dan vrouwen vragen om zich los te maken van rolmodellen, is het om hen op te roepen om kritisch naar de verscheidenheid van hun dromen en verlangen te blijven kijken en erop te reflecteren. 
[...] 
Als eerste stap in dit proces zou er een vak op de middelbare school kunnen komen, waar leerlingen leren om beelden die ze krijgen voorgeschoteld in de media te analyseren. Zo kunnen meisjes leren dat ze ook aantrekkelijk kunnen zijn zonder samen te vallen met die meiden met wiebelende borsten in videoclips."

Vintges:

"Bewustwording is niet genoeg. Ik denk samen met de 'grootmoeder' van het feminisme Simone de Beauvior (1908-1986) dat er nog heel wat werk te doen is voordat een echte diversiteit aan identiteiten kan worden bereikt. Powerfeministen als Heleen Mees en de organisatie 'Woman on Top' gebruiken de Beauvoir op een verkeerde manier door haar de mening toe te dichten dat economische zelfstandigheid de enige manier is voor vrouwen om zich te emanciperen. Niets is minder waar! 

De Beauvior vond juist dat er naast economische zelfstandigheid voor de vrouw een veel bredere mate hervorming nodig was om een nieuwe rollen en identiteiten voor vrouwen en voor mannen, te kunnen creëren, maar ook om nieuwe soorten van liefde en verbondenheid tussen mensen te laten ontstaan. Ik ben het daar helemaal mee eens.

In het huidige debat over werken versus zorgen is het feminisme gereduceerd tot een economische feminisme. Maar zolang er geen bredere maatschappelijke veranderingen plaatsvinden, zolang er bijvoorbeeld over zorg wordt gedacht als iets dat minderwaardig is aan arbeid, worden vrouwen hoe hard ze ook werken en carrière maken er uiteindelijk niet beter van.

Heleen Mees bevestigt de bestaande minachting voor zorg met haar pleidooi voor een Amerikaans arbeidsethos. Ook haar oplossing 'dan neem je toch gewoon een dienstmeisje?' bevestigt volledig de status quo: zo'n zienswijze houdt de bestaande seksen- en klassenverhoudingen gewoon in stand. Op dit soort feminisme is wat mij betreft de uitspraak van de Amerikaanse historica Elizabeth Fox Genovese van toepassing dat 'feminism does the dirty work for capitalism'."

Kunnen we aan die maatschappelijke verandering bijdragen door het uitvinden van nieuwe beelden en identiteiten voor vrouwen en mannen?

Halsema: 

"Ik geloof steeds minder in de maakbaarheid van identiteit. 
[...] 
Identiteit komt altijd tot stand in een relatie tot anderen: je ouders, je partner, je kinderen, je maatschappelijke omstandigheden, de normen van de samenleving waarin je leeft [...]. 

Wat dat betreft biedt het artikel dat Marjan Slob onlangs schreef in NRC Handelsblad ('De worsteling van de geëmancipeerde vrouw met haar foute fantasieën', 3-11-1007) een goed en genuanceerd tegengeluid. Zij stelt dat vrouwen, hoe sterk en geëmancipeerd ze in het publieke domein ook kunnen zijn, in de privé-wereld van hun verlangen soms wel eens een heel andere richting uit kunnen gaan. 
[...]
Dit soort verlangens laat zien hoe diep heersende culturele beelden op ons inwerken.
[...]"

Vintges: 

"[...] Ik vind het heel interessant om naar het islamitisch of moslimfeminisme te kijken. Tegenover het Westerse idee van de maakbaarheid van identiteit dat moslimfeministen karakteriseren als een losgeslagen autonomie-opvatting, zetten zij een filosofie van vrijheid in verbondenheid. 
[...]
Moslimfeminisme is een ethisch feminisme dat gaat over zaken als een goed mens zijn, goede betrekkingen met de medemens onderhouden en over de liefde. Ik vind dat ook het Westerse feminisme zich daardoor kan laten inspireren.

Ik heb dan ook niet veel met de 'stout' beweging van Heleen van Royen en Marlies Dekkers. Ik vind dat zij in de kuil vallen die voor hen gegraven is. Het lijkt allemaal wel heel onafhankelijk en eigenwijs, maar intussen voldoen ze precies aan het stereotype van de spannende, seksueel verleidelijke vrouw.