Beste politici

of: 

Weet op wie u stemt

Weblog tegenwicht # 166, 
26 januari 2014

Deel zes van een korte serie

Staat en markt

De staat heeft het neoliberalisme omarmd, dat staat voor een kleine staat en een grote markt. De staat is fors gaan liberaliseren en privatiseren. Zij leverde macht in ten gunste van de markt in de hoop op economische groei. Die kwam er, maar nu stuit iedereen op het feit dat er grenzen zijn aan die groei, sterker nog, dat het huidige neoliberale kapitalistische systeem in zichzelf vastloopt. 

De markt was eerst een markt van waren, brood, maïs en machines, productie dus. De markt ontwikkelde zich tot een markt in geld dat er was, de financiële markt waarop je geld kunt kopen - in feite: lenen. Dit gebeurde op zo'n grote schaal dat de financiële markt er een werd van schulden, geld dat er nog niet is. 

Deze markt groeide ongebreideld door tot zij in zichzelf vastliep vanwege het ongelimiteerd, grenzeloos uitlenen van toekomstig geld: de bankencrisis die in 2008 begon. De staat vond de banken noodzakelijk en sprong bij door garant te staan voor schulden, door banken geld te lenen en door banken deels ('de giftige hypotheken') of in hun geheel op te kopen (ABN-AMRO, SNS Reaal). Hiertoe moest de staat geld lenen bij de banken en kwam zij zelf in een economische crisis - dus in een politieke crisis.

Wij leven nu in "corpocratië", gestoeld op de utopie van het neoliberalisme die een illusie is gebleken. De staat voerde de wensen van de markt uit. De markt domineert de staat. 'Als u niet doet wat wij willen - veel rechten, lage belastingen - dan vertrekken wij naar een ander land'. De inkomensongelijkheid en de armoede nam toe; de rijken werden rijker, de armen armer. De rijksten betalen het minste, de armsten betalen de rekening van de falende rijke speculanten met hun extreem hoge lonen, hun bonussen en vertrekpremies van getallen met veel nullen. Er zal iets moeten gebeuren: er is tegenwicht nodig, een tegenmacht. 

Macht

Een staat ontleent haar macht formeel aan 'de bevolking', maar in praktijk doorgaans aan een deel van de bevolking.

Steeds zie je weer dat als een kaste te veel macht naar zich toetrekt, er een crisis ontstaat en er een andere kaste aan de macht komt. Enkele malen waren dit de wijzen, maar lang hielden deze het nooit vol; wijsheid is nog geen politieke macht. Dit zien we nu ook weer: crisis, dus machtsverschuiving, dus modelverschuiving. Zo'n verandering is fundamenteel: strenger preken, meer vechten, machtiger 'arbeiders en boeren' (lees: partij-elite), het helpt niet meer. Zo helpt nu 'meer handelen in toekomstig geld' niet meer.

Nu moeten de handelaren onttroond worden. Dit is een taak voor de politici - en hun stemmers.

Politici

Dit is geen eenvoudige taak. Zij zullen hun oplossingen niet kunnen vinden binnen het huidige systeem; zij zullen het systeem moeten gaan veranderen, en wel fundamenteel. Modern gezegd, moeten zij de kunst verstaan 'over hun eigen schaduw heen te stappen'. Dit vergt moed en eerlijkheid: valse beloften zullen hier falen.

De handelaren kennen geen grenzen, blijkbaar geen of nauwelijks morele grenzen, maar in elk geval geen fysieke grenzen in de nu geglobaliseerde wereld met computers die binnen de minuur aandelen kunnen kopen of verkopen, terwijl de staat deze fysieke grenzen wel kent en een democratische, dus langere procedure van besluitvorming heeft. Dus zullen de staten moeten samenwerken, dus, vanuit Nederland bezien, een sterk Europa op de kaart moeten zetten.

Een wijze: kardinaal Peter Turkson, dus in dit geval ook priester:

"Als we bidden 'Uw koninkrijk kome', dan moeten we wel bedenken dat dat er alleen komt door onszelf."

"De morele kant [van de crisis] is dat winst door bankiers als doel gezien wordt, terwijl het een middel zou moeten zijn om bij te dragen aan het algemeen welbevinden. Banken hebben alrijd de functie gehad om geld dat anders maar blijft liggen, in handen te geven van mensen die er iets nuttigs mee doen, iets waar de samenleving beter van wordt. 
Daarnaast zie je dat mensen het leven soms reduceren tot werk, en daarmee belangrijke waarden omdraaien."

"In Ghana heb ik wel gezien wat de gevolgen zijn van een vrije markt tegen de achtergrond van global;isering. Gas maar na welke grondstoffen Ghana heeft: cacao, gouderts, bauxiet. Denk je dat er in Ghana maar één chocoladefebariek is, of een aluminiumfabriek, of dat er goud wordt geproduceerd? 

Het gevolg van globalisering en een vrije markt is dat de lokale productie verdwijnt. Dat betekent dat er lokaal gene geld meer wordt verdiend, en dus ook niet kan worden uitgegeven."

Niet iedereen is politicus of bankier. Wel is iedereen burger, kiezer, klant en consument. Leg het bovenstaande lijstje kritisch en nadenkend naast de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen en maak uw keuze.