Citaten uit

Ongezond en onzichtbaar

Illegale patiënten

Seada Nourhussen, Trouw 13 augustus 2005

Illegalen hebben nergens recht op. Maar iedereen die in Nederland verblijft heeft volgens de wet wel recht op medisch noodzakelijke hulp. Daarom krijgen artsen de zorg aan illegalen vergoed. Toch blijven zorgverleners weigerachtig.

,,Illegalen hebben nooit gewoon buikpijn. Het zijn complexe patiënten.”

[.... ...]

[...I]n feite kan elke tandarts een illegale patiënt helpen. Want iedereen die in Nederland verblijft heeft recht op medisch noodzakelijke zorg, zegt de wet. Daarom is in 1998 de Stichting Koppeling in het leven geroepen. Die zorgt ervoor dat huisartsen, tandartsen en vroedvrouwen – de zogeheten eerstelijnshulp – uit een gelijknamig fonds de kosten terugkrijgen voor verleende diensten [...]. In de praktijk blijkt dat echter niet zo te werken.

Van den Muijsenbergh (48) staat in haar woonplaats Nijmegen al jaren bekend als ’de illegalendokter’. Naast haar ’gewone’, verzekerde patiënten, ruimt ze zo nodig elke dag tijd in voor haar illegale patiënten. Ze was tot voor kort actief voor de Johannes Wier-stichting voor mensenrechten en gezondheidszorg en schreef vorig jaar het boek ’Ziek en geen papieren’ over gezondheidszorg voor de ’onzichtbaren’ of ’ongedocumenteerden’, zoals illegalen vanwege hun gebrek aan officiële documenten ook wel worden genoemd.

[... ... ...]

,,Het Koppelingsfonds werkt prima, het is niet anders dan declaraties invullen voor de zorgverzekeraar.”

Volgens Van den Muijsenbergh, die vaak illegale patiënten van heinde en verre krijgt omdat ze in hun eigen omgeving niet geholpen worden, weigeren huisartsen illegalen omdat ze het te lastige patiënten vinden.

,,Ze hebben nooit zomaar buikpijn. Door hun onzekere situatie als illegaal hebben ze vaak ook psychische problemen en ze hebben door de taalbarrière meer tijd nodig om alles uit te leggen. Het zijn complexe patiënten.”

Ze heeft daarom aan het einde van de dag een apart ’illegalenspreekuur’. Dit om het andere spreekuur niet te frustreren – de illegale patiënten laten namelijk ook nogal eens verstek gaan. Per patiënt trekt ze dan een halfuur tot een uur uit, in plaats van de gebruikelijke tien minuten.

,,Dus het kost inderdaad meer tijd. Maar dat is geen reden om mensen hulp te ontzeggen. Ik heb ongeveer vier illegale patiënten per week, dat is prima te doen omdat ik patiënten uit een andere buurt na een eerste gesprek meestal kan doorverwijzen naar collega’s. We moeten elkaar op dit vlak gewoon helpen. Maar dat lukt niet als huisartsen blijven weigeren.”

Van den Muijsenbergh wijt de weigerachtigheid van hulpverleners ook aan het politieke klimaat in Nederland.

,,Na 2001 is de sfeer ongelooflijk verhard als het gaat om allochtonen in het algemeen en illegalen in het bijzonder. Die sfeer draagt zeker bij aan de terughoudendheid onder artsen en ziekenhuizen om zorg te verlenen. Door het zeer restrictieve beleid van Verdonk en haar voorgangers zijn er veel meer uitgeprocedeerde vluchtelingen buiten de opvang en vaak in de illegaliteit terechtgekomen. Dit is de meest kwetsbare groep onverzekerden omdat zij helemaal geen netwerk hebben, vaak getraumatiseerd zijn en het vaak oude mensen en kinderen betreft. Wat ik zorgelijk vind is dat Verdonk en Hoogervorst echt liegen als ze in de Kamer zeggen dat niemand die ziek is in de problemen hoeft te komen en dat voor illegalen opvang geregeld is. Dat blijkt in de praktijk helemaal niet zo te werken.”

Tijdens een voorlichtingsavond over gezondheidszorg voor illegalen hoorde de Nijmeegse huisarts ook van illegalen in Rotterdam dat ze geen medische hulp krijgen.

,,Al die Afrikanen die ik daar sprak, vertelden dat ze geen enkele huisarts konden vinden die ze wilde helpen. Dat is schandalig. Dat is ons werk. Zelfs een ama (alleenstaande minderjarige asielzoeker, red.) die zojuist een verblijfsvergunning had gekregen, werd door een huisarts geweigerd met het argument dat de praktijk vol was. Maar zijn voogd, die deed alsof hij een huisarts zocht, was even later wel welkom. Dat is discriminatie.”

[...]

Fogelberg is de ’illegalendokter’ van Leiden – ,,Ze komen vaak via de tamtam bij mij terecht” – en ook zij kent de moeilijkheden van illegalen.

,,Het zijn bewerkelijke patiënten. Ze hebben dezelfde ziektes als legale Nederlanders, maar komen uit angst voor officiële instanties pas in een laat stadium naar de huisarts. Daarbij zijn ze weinig therapietrouw; ze nemen hun medicijnen niet adequaat in omdat ze een onregelmatig leven leiden. Ook verschijnen ze vaak niet op controleafspraken omdat ze geen geld hebben voor de bus of omdat ze bang zijn om de straat op te gaan zonder identiteitsbewijs. Daardoor kun je als arts je werk niet netjes doen. Dat is wel eens frustrerend.”

[... ... ...]

Maar ook voor de volksgezondheid zijn er risico’s wanneer illegalen geen adequate gezondheidszorg krijgen, zoals besmettingsgevaar. Illegalen hebben namelijk vaker dan de gemiddelde Nederlander tuberculose. Ze hebben dat in hun thuisland opgelopen of zijn er vatbaar voor door hun ongezonde leven in Nederland; zwaar of onhygiënisch werk, slecht voedsel en soms geen onderdak.

[...]