Citaten uit

Altijd is het weer: het moet harder, strenger

Nico de Fijter - Trouw - 18/06/11

Het huidige strafrecht drijft een wig in de samenleving, beweren vijftien jonge strafrechtkenners. Het deelt in in goed en fout. Ze pleiten voor een humanere toepassing.

[... ...]

Jannemieke Ouwerkerk, Ralph Hermans en Niels van der Laan - alledrie 30 jaar oud - zijn strafrechtjuristen. [...] Ze maken zich zorgen over hun werkveld, het strafrecht. Want dat verhardt. Het wordt strenger. Het wordt - ten onrechte, vinden ze - steeds vaker gezien als oplossing voor veel problemen in de samenleving.

En, het meest zorgelijk:

Het huidige strafrecht drijft een wig in de samenleving

Het deelt de samenleving in in goede en slechte mensen. Maar, zeggen de drie, dat is een veel te simpele voorstelling van zaken. Samen met twaalf andere strafrechtkenners en criminologen schreven ze daarom een pleidooi voor een humaan strafrecht, waarin plaats is voor verzoening en vergeving.

Het is al langer aan de gang, zeggen de drie, die verharding van het strafrechtklimaat.

"Maar de stortvloed aan maatregelen die het strafrecht strenger en harder moeten maken", vertelt Ouwerkerk, "is het laatste jaar echt op gang gekomen."

Dat klopt: er gaat haast geen week voorbij of minister Opstelten en staatssecretaris Teeven van veiligheid en justitie kondigen een wetswijziging aan.

[...]

Pleidooi

In hun pleidooi schrijven de jonge juristen:

'Het strafrecht bestaat door het menselijk tekort. Niemand doet alleen maar goed of slecht. Achter elke misdaad zit een persoonlijk verhaal. Helaas is het tegenwoordig normaal een scherpe lijn te trekken tussen wij en zij. [...]
Zo worden mensen ingedeeld in categorieën. Dat maakt de samenleving overzichtelijk, maar zo simpel ligt het niet. Wij kunnen net zo goed dader worden als u, u net zo goed als wij.'

En:

'Wij zijn het oneens met hen die een tegenstelling creëren waar geen tegenstelling is. [...]'

[...]

"We raken de gedachte kwijt dat daders en verdachten ook mensen zijn en blijven", zegt Van der Laan. "Iedereen zou eens bij een eenvoudige politierechterzitting moeten gaan kijken. Daar zie je hoe dun de scheidslijn is: hoe je zomaar als brave burger voor de rechter kunt verschijnen."

"Ik ken aardig wat mensen die met net iets te veel drank op toch achter het stuur gaan zitten", zegt Ouwerkerk. "Dat gaat bijna altijd goed. Maar wat als het fout gaat en je iemand aanrijdt? Dan kijk je zomaar aan tegen een 'dood door schuld' en sta je aan de andere kant van de lijn. Het is belangrijk dat mensen zich dat realiseren. [...]"

[...]

De menselijke maat

Dat de menselijke maat niet uit het oog wordt verloren, is cruciaal, zeggen de drie.

"Want het gaat in het strafrecht - anders dan je de laatste jaren misschien zou denken - niet alleen om vergelding of wraak", zegt Ouwerkerk. "Natuurlijk is dat een belangrijke component en moeten vreselijke misdrijven streng gestraft worden. Maar we moeten een andere component niet uit het oog verliezen: het strafrecht is er niet om uit te sluiten, en niet om te polariseren. Het is er voor herstel en voor verbetering.
[...]
Wij pleiten voor een strafrecht dat zich niet richt op de daad, maar op de dader."

En daarom ook wijzen de jonge juristen op de zachtere waarden van het strafrecht: verzoening en vergeving. Die waarden raken ondergesneeuwd, vrezen ze.

[... ... ...] Hermans [...]: 
"[...]Als deze waarden ontbreken, dan zijn we bezig om mensen af te schrijven. Het strafrecht is er ook om herhaling te voorkomen en veroordeelden een nieuwe kans te bieden."

Er wordt veel te weinig geïnvesteerd in het organiseren van dader-slachtoffer-gesprekken, zegt Ouwerkerk.

"[...] Het blijkt uit buitenlands onderzoek dat dat een heel positief effect op zowel de dader als het slachtoffer kan hebben."

De tijdgeest, de politiek

Ze weten dat ze de tijdgeest niet mee hebben. Dat het klimaat een andere is dan zij voorstaan.

"Des te belangrijker dat we van ons laten horen", zegt Van der Laan.

Temeer omdat, zeggen ze, de politiek dat nalaat te doen. In hun pleidooi schrijven de jonge juristen:

'Het is kwalijk dat gevoelens van onveiligheid worden versterkt door te roepen dat Nederland onveilig is en dat keihard optreden geboden is. Wij storen ons aan het gemak waarmee incidenten leiden tot nieuwe wetgeving zonder dat bestaande mogelijkheden zijn benut.'

"Incidenten met ontsnapte tbs'ers die een misdrijf plegen zijn er het beste voorbeeld van", zegt Ouwerkerk. "Dan staat het land op z'n kop en roepen politici dat het anders moet. Politici zijn bijzonder gretig op incidenten. En de media smullen ervan."

"Waarom", zegt Van der Laan, "staat er op zo'n moment in de politiek niemand op die uitlegt hoe het zit?
[...]
En dat één incident nog geen reden is om het hele stelsel op de kop te gooien of veel strenger te maken."

"Maar de bestaande wettelijke kaders worden in zo'n geval bijna als vanzelf niet meer adequaat en afdoende geacht. Altijd weer klinkt het: het moet harder, het moet strenger."

Daar komt nog bij, zeggen de drie, dat er in Den Haag erg vaak dingen worden geroepen die gewoon niet kloppen.

"Hoe is het mogelijk dat minister Opstelten roept dat strenger straffen wél helpt, terwijl echt uit alle onderzoeken blijkt dat dat onzin is?", vraagt Van der Laan.
"En waarom worden er zoveel onwaarheden gebezigd over criminaliteit en veiligheid", vult Ouwerkerk aan.

Het getuigt van politieke zwakte, zegt Hermans. "Er wordt bij heel veel al dan niet vermeende problemen te pas en te onpas naar het strafrecht gegrepen. Maar daar is het strafrecht niet voor. Het strafrecht is geen handig instrument in handen van beleidsmakers.

"Het strafrecht is een ultiem middel, dat moet worden ingezet als het leed al is geschied. Het is responsief, niet preventief. Maar politici die niet tegen de tijdgeest in durven te gaan, die bang zijn voor hun kiezers, en die geen goede ideeën hebben over de problemen in de samenleving - die grijpen al heel snel naar het strafrecht."