Citaten uit

Trauma is hier de regel

Gaza - Palestijnse psychiater over de 'sociale vergiftiging' 

Colet van der Ven, NRC Handelsblad 3 januari 2009

Zesendertig jaar geleden was Eyad el Sarraj de enige psychiater in de ·Gazastrook. Nu heeft hij 200 mensen in dienst en is het werk niet bij te benen. 

"De opgejaagde kinderen van vandaag zullen de
plegers van zelfmoordaanslagen van morgen zijn."

[... ...] 

"Ik heb veel geweld meegemaakt de laatste twintig jaar maar dit slaat alles. Het is een illusie te denken dat vernietiging en dood  heil kunnen brengen. Geweld baart geweld. De opgejaagde kinderen van vandaag zullen plegers van zelfmoordaanslagen van morgen zijn."

[...] 

In 1987 kwam het Palestijnse volk spontaan
in opstand tegen de militaire bezetting door Israël. Bij die Eerste Intifada, vertelt El Sarraj, waren veel kinderen en jongeren betrokken.

"Gewapend met niet meer dan stenen in hun blote handen tegenover dat machtige Israëlische leger, voelden ze zich moreel superieur, deze Children of the Stone."

Hun acties leverden hun een heldenstatus op en een of meer trauma's, zo bleek uit een onderzoek van El Sarraj's instituut onder drieduizend kinderen.

"Ze waren geslagen, hadden traangas in hun gezicht gespoten gekregen, waren getuige geweest van verschillende vormen van geweld, van nachtelijke invallen, of opgepakt en in de gevangenis gezet.

Met name een ervaring bleek bijzonder traumatisch. Wanneer ze met  eigen ogen hadden gezien hoe hun vader hu1pelooss en machteloos de vernederingen door  Israëlische soldaten, vaak nog tieners, moest ondergaan. De man die geacht werd hen te beschermen bleek niet eens in staat zichze1f te beschermen. 

Vijfenvijftig procent van de kinderen had dit meegemaakt en deze ervaring liet diepe sporen na. Het vergrootte de afstand tussen hen  en hun ouders, voedde de woede en het verlangen naar wraak."

[...] 

"De stenen gooiende kinderen van de Eerste Intifada werden de plegers van zelfmoordaanslagen van de Tweede Intifada. 

[...] 

Wereldwijd psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat een niet aflatende stroom van gewapende conflicten chronische sociale vergiftiging  tot gevolg heeft. Mensen worden ongevoeliger, impulsiever en gewelddadiger. Dat gebeurde ook met ons."

[... ...] 

Een ander gevolg van 'sociale vergiftiging is volgens El Sarraj sociale desintegratie.

"De kloof tussen de generaties, ontstaan tijdens de Eerste Intifada, heeft zich verbreed. Kinderen
verwerpen de autoriteit van de vader met morele waarden die hij belichaamt. Ze zoeken een nieuwe identiteit die verschilt van die van hun kwetsbare ouders.

Extreem-islamitische organisaties en bewapende milities spelen in op die behoefte en bieden als een soort substituut-vader de gezochte bescherming en identiteit. Dit verklaart het toenemend aantal jongeren (zesendertig procent van de jongens en zeventien procent van de meisjes) dat bereid is een
zelfmoordaanslag te plegen. Ze staan in de rij.

Ik heb ze gezien in mijn praktijk, de kinderen die willen sterven voor hun vaderland. Achter iedere zelfmoordaanslag zit een persoonlijke tragedie.

Misschien is de vraag vandaag de dag niet meer: 'hoe word je een martelaar' maar 'hoe word je het niet'.  Mensen zijn niet geboren om de held te spelen, maar een cultuur die doordrenkt is van wanhoop kweek martelaren.

Want er is een alternatief voor dit uitzichtloze aardse leven: het leven dat met de dood begint. Bovendien transformeer je op die manier de nederlaag tot een morele overwinning; 'De Israëli's hebben de macht om te doden, wij hebben de macht om te sterven'.

Wanneer er in dat gevoel van machteloosheid over het bestaan ineens ook maar een sprankje hoop vonkt, zie je dat het verlangen naar het martelaarschap krimpt en het aantal zelfmoordaanslagen drastisch afneemt."

[...] 

"De Palestijnen zijn van oudsher een tribaal volk
met een traditie die haar oorsprong vindt in de woestijn. Een aspect van die cultuur is de identificatie met de groep. Het individu is daaraan ondergeschikt, kan opgeofferd worden voor de groep.

Een ander aspect is wraak. Als jij mij slaat, sla ik jou. Als jij mij probeert te doden, probeer ik jou te doden. En als dat niet lukt, wacht ik tot je kinderen groot genoeg zijn om hen te doden. 

Destijds een voorwaarde om te kunnen overleven in de woestijn, maar bovendien een verplichting aan de eer, een kernbegrip in de Arabische traditie. Maar diezelfde eer verplicht je vrede te sluiten wanneer de andere partij het hoofd buigt en zijn excuses aanbiedt.

[...] 

Maar die weg naar verzoening lijkt nu dood te lopen. Deze keer faalt het systeem, met alle rampzalige gevolgen. 

[... ... ...] 

In 1990 zette hij het Gaza Community Mental Health Programme op. Hij had slechts een gebouw en wat bedden tot zijn beschikking maar die schaarste
werd de sleutel tot een succesvolle formule.

"Omdat we nauwelijks middelen hadden was de  familie van de patiënt verantwoordelijk voor de lakens en dekens en de dagelijkse verzorging. Hun aanwezigheid bleek bijzonder heilzaam voor het herstel van de patiënt. We hebben van de nood een deugd gemaakt.

Patiënten meldden zich niet met psychische klachten, maar met zeldzame somatische syndromen als hysterische conversie: op slag blind, verlamd, niet in staat tot spreken. Aan die syndromen lagen angst, depressie en stress ten grondslag."

In het begin stuitte EI Sarraj op veel weerstand, vooral bij mannen.

"Die worden toch verondersteld sterk te zijn. Over problemen zeur je niet. Zelfs al ben je slachtoffer van martelingen. Maar emoties zoeken hun eigen uitlaatklep en dat resulteert vaak in huiselijk geweld. Door te beginnen met de behandeling van de kinderen kwam ik via een om weg bij de mannen uit."

Inmiddels heeft hij een staf van ruim tweehonderd mensen onder wie tien psychiaters en vijftien studenten in opleiding, en nog is het nauwelijks bij te benen.

"Trauma is hier niet de uitzondering maar de regel."

[... ... ...]

Het feit dat de vijand zich niet alleen buiten maar ook binnen de eigen gelederen bevindt, laat mensen in verbijstering en verwarring achter. Ze voelen zich vervreemd van elkaar en van zichzelf. Velen willen vertrekken maar kunnen niet. Dat gevoel van machteloosheid is desastreus.

[...]