Citaten uit

ILLEGALEN

Bajesboten deugen nog steeds niet 

Robert van der  Griend, VN 6 mei 2006

Het onderzoek naar de wantoestanden op de Rotterdamse bajesboten loopt nog. VN ontdekte ondertussen dat de gevangenen zijn overgeleverd aan incompetente zorg. De Inspectie voor de Gezondheidszorg is verontrust. En de cellen van detentieboten hebben nog altijd geen centrale ontgrendeling.

'De bewoners van de Rotterdamse detentieboten hebben toe gang tot betere medische voorzieningen dan u en ik.' Dat was een van de beweringen waarmee Bart Kroon, sectiedirecteur van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), op 30 maart de gemeenteraad van Zaanstad ervan probeerde te overtuigen dat in de Zaanse Achtersluispolder ook twee bajesboten moeten komen. Kroon bereikte zijn doe!. Op 7 april stemde een meerderheid van de raad met de komst van de boten in. 

Toch is het zeer de vraag of Kroon met kennis van zaken sprak. Vrij Nederland ondervond tijdens een recent verblijf op de Bibby Stockholm dat het dagen kon duren voordat zieke gevangenen een arts te zien kregen en dat zelfs een pijnstiller soms uren op zich liet wachten. Een gedetineerde die een verpleegster om vloeibaar voedsel vroeg, omdat hij vanwege twee getrokken kiezen al twee dagen niet kon kauwen, kreeg te horen dat het 'hier niet is zoals thuis'. 

Een woordvoerder van de Inspectie voor de Gezondheidszorg verklaart dat in detentiecentra als de Rotterdamse bajesboten 'managers' eindverantwoordelijk zijn voor de medische zorg, 'maar deze zijn soms onvoldoende deskundig op dit terrein'. Er zijn meer redenen om aan de kwaliteit van de gezondheidszorg op de detentieboten te twijfelen. 

In november 2004 publiceerde Mozaïek, een personeelsblad van de stichting Medische Opvang Asielzoekers, een interview met de Koudekerkse huisarts Joep van Buuren. Die  werkte indertijd als arts op de detentieboot Reno en later ook op de Bibby Stockholm. Van Buuren liet zich kritisch uit over de situatie waarin de gevangenen verkeren. Hij sprak van 'sardientjes in een blik' en van een 'vreselijke situatie' die 'te schrijnend voor woorden' was. 'Als de overheid zich er echt in zou verdiepen,' zei Van Buuren, 'geloof ik nooit dat ze deze vorm zou toelaten.' 

[... ...]

De huisarts werkt sinds een jaar niet meer op de detentieboten. Zes maanden na de publicatie in Mozaïek kreeg het ministerie van Justitie het interview onder ogen. Van Buuren op staande voet ontslagen. 

[... ... ...]

Ook op andere onderdelen van de gezondheidszorg wordt de kwaliteit bedreigd door kostenbesparingen. Zo hebben de boten geen vaste verpleegkundigen in dienst, maar uitzendkrachten van Randstad. De continuïteit van de medische dienstverlening lijkt daardoor moeilijk te kunnen worden gewaarborgd. 

Dat vindt ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

[...]

Bij kiespijn kunnen de gevangenen evenmin op een volwaardige behandeling rekenen. Een keer per week komt bij de boten een tandartsbus langs. Die levert uitsluitend noodhulp. Kronen of bruggen worden niet geplaatst. Zelfs vullingen worden
in veel gevallen te duur gevonden.

[...]

De Inspectie voor de Gezondheidszorg laat weten dat zij zich 'zorgen maakt over de bezuinigingen van justitie op de medische voorzieningen in gevangenissen'.
In het rapport van de RSJ werd meer kritiek geuit op de zorg in het Rotterdamse detentiecentrum. 

'De Raad betreurt het ontbreken van een inrichtingspsycholoog.'
[...]
Als men DJI-directeur Bart Kroon mag geloven, is dat probleem inmiddels opgelost. 'De boten hebben een vaste inrichtingspsycholoog,' beweerde hij stellig tegenover de gemeenteraad van Zaanstad. 

 Het is maar hoe je het bekijkt. Het detentiecentrum heeft een freelance overeenkomst met de Rotterdamse psycholoog Stephan van Zeijl. Die besteedt ongeveer een dag per week aan patiëntenbezoek en een aan overleg met collega's van de medische staf. Van Zeijl heeft op de boten een wezenlijk andere positie dan vakgenoten die als vaste inrichtingspsycholoog in een strafgevangenis werken, zegt hij. 'Die zijn veel meer in het systeem van de inrichting verweven. leder personeelslid dat zich zorgen maakt over de psychische toestand van een gevangene, kan persoonlijk bij hen aan de bel trekken. Op de boten mag alleen de arts dat doen.' 

Er rust dus een belangrijke taak bij de bewakers, zegt Van Zeijl. 'Zij zijn de oren en de ogen van de arts.' Dat lijkt nogal een risico. Volgens Van Zeijl is het goed voorstelbaar dat veel gevangenen op de bajesboten overspannen zijn. 'Een detentieregime, daar krijg je altijd last van. Dat staat als een paal boven water. Op de boten is het regime nog soberder en verkeren de gevangen in onzekerheid over hun uitzetting. Dat zorgt voor nog meer psychische druk.' 

Tegelijkertijd ondervond Vrij Nederland aan boord van de Bibby Stockholm dat het met de signalerende functie van veel bewakers ronduit slecht gesteld is. Een groot aantal spreekt nauwelijks een woord over de grens, is niet opgeleid om psychische klachten te herkennen, heeft geen toegang tot medische dossiers. 

[...]

De Inspectie voor de Gezondheidszorg bracht op 25 januari 2005 een rapport uit over de detentie boot Reno. Een van de 'te nemen maatregelen' was uitzoeken of centrale ontgrendeling van de cellen verplicht is. 'Dit geeft veel tijdwinst bij ontruiming en minder kans op inhalatietrauma bij rookontwikkeling als gevolg van brand.' 

Een vooruitziende blik. Mede door het ontbreken van een dergelijke voorziening vonden acht maanden later bij een brand in het uitzetcentrum op Schiphol elf illegalen de dood en vielen er vijftien gewonden. Maar het systeem bleek niet verplicht, ontdekte de inspectie. En dus hebben de detentieboten nog altijd geen centrale ontgrendeling van de cellen. 

Uit het rapport van de inspectie werd ook duidelijk dat gevangenen met psychiatrische klachten er bekaaid van afkwamen. Dat begon al voordat de gedetineerden voet aan boord hadden gezet. 'De vreemdelingenpolitie oordeelt of betrokkene gemeenschapsgeschikt is: constateerden de onderzoekers. 'Niet bekend is op grond waarvan beoordeling plaatsvindt en welke expertise de vreemdelingenpolitie heeft.' 

[... ...]

Op de Reno, zo bleek uit het rapport van de inspectie, liet de psychiatrische hulpverlening te wensen over. 'De inspectie maakt zich zorgen: schreven de onderzoekers. Er moest 'bijzondere aandacht' worden gegeven aan de 'kwaliteit' van de psychiatrische hulpverlening, en aan het feit dat die alleen uit 'semi-spoedconsulten' bestond.

[...]

Volgens een betrouwbare bron bij de inspectie is de situatie op de boten weinig verbeterd. Nog steeds zou de psychiater te weinig en te laat worden geraadpleegd. Nog steeds zou het voorkomen dat gevangenen, van wie de psychiater heeft gezegd dat ze onmiddellijk in een inrichting moeten worden opgenomen, een paar uur later op het vliegtuig worden gezet.