Enkele citaten uit

Schuldig tot het tegendeel is bewezen

Joost Oranje, NRC 12 februari 2005

Rechters laten zich hoogst zelden uit over politiek gevoelige kwesties. Maar nu de anti-terreurplannen van het kabinet bekend zijn, vinden twee prominente rechters dat ze niet mogen zwijgen. De nieuwe wetgeving is 'een heel gevaarlijk pakket'. 'Ik moet wel het werk kunnen blijven doen.'

[...]

De plannen met het strafrecht vindt hij [Corstens] veel te ver gaan:

,,Het zullen marginale bijdragen aan de oplossing van het probleem blijken. En daartegenover zal staan dat de vrijheid van het individu behoorlijk wordt opgeofferd. Maar het jammere is dat als je die nuance wilt aanbrengen, je al heel snel voor onrealistisch wordt uitgemaakt.''

Het is een vrees die je meer hoort onder rechters, zo blijkt uit een rondgang langs diverse rechterlijke instanties. [...]

Corstens kan enige huiver wel begrijpen, maar vindt het onderwerp te belangrijk om over te zwijgen:

,,Het moet ook weer niet te gek worden in dit land. Waarom zouden rechters zich niet mogen mengen in een zo belangrijk maatschappelijk debat en zich van discussie onthouden?''

Daar komt volgens hem nóg wat bij:

,,Er lijkt over dit onderwerp een soort geest te zijn neergedaald die de politiek enorm doet doordraven. Het opgeroepen beeld van een oorlog vind ik echt heel verkeerd. Dat suggereert een strijd tegen een vijand op alle fronten, creëert een wij/zij-gevoel en suggereert bovendien dat alles mag. Er wordt een soort flinkheid uitgestraald, die vanuit politiek opzicht een heel krachtig signaal líjkt, maar voor de totstandkoming van een evenwichtige wetgeving schadelijk is. Daarvoor heb je juist nuance en tegenkrachten nodig en die hoor ik nauwelijks. Ziet u een wezenlijk maatschappelijk debat over deze kwestie? In de politiek, journalistiek, of zelfs de wetenschap? Het lijkt wel of alle neuzen dezelfde kant op móéten wijzen.''

Door die sfeer, waarschuwt Corstens,

,,komt de verhouding tussen politiek en rechterlijke macht enorm op scherp te staan''.

[...]

[... N]u al zie je tendensen van politici die weinig respect opbrengen voor rechterlijke beslissingen zoals ik die net schetste. Als die de politieke meerderheid krijgen, dan dreigt de rechter te worden gemarginaliseerd.''

[...]

Bauduin [...]:

,,Het moet kunnen dat ik mijn mening geef over wetsvoorstellen, zeker nu het een trend lijkt te zijn geworden dat politici zich óók actief bezighouden met de rechtspraak.''

[...]

De ruggengraat van het Nederlandse strafproces is dat al het bewijs tegen een verdachte op de zitting uiteindelijk in openheid wordt getoetst. Maar nu het kabinet ook AIVD-informatie als bewijs wil laten meetellen, zal dat heel moeilijk worden. Immers: inlichtingenwerk is per definitie geheim en nauwelijks toetsbaar.

[...] Daarbij komt dat op grond van deze informatie verdachten meer dan twee jaar in voorarrest kunnen worden gehouden. [...]

Er zijn meer dingen die Bauduin zorgen baren. Bijvoorbeeld het plan dat ook buitenlandse opsporingsambtenaren actief mogen zijn in Nederland. En dat informatie van deze inlichtingendiensten via de AIVD in het strafproces kan worden gebracht, zonder dat de zittingsrechter het goed kan toetsen. Maar het belangrijkste vindt hij dat verworven vrijheden in het gedrang kunnen komen. Maatregelen die nu tegen terrorisme en extremisme worden bedacht, kunnen hun weerslag op andere zaken krijgen:

[...]

Geert Corstens van de Hoge Raad [...]:

,,Aan de ene kant zie je dat de brug van de AIVD naar de reguliere strafrechtspleging wordt verbreed: de inlichtingendienst krijgt meer armslag en zijn informatie kan makkelijker worden gebruikt. Tegelijkertijd wordt het ook politie en justitie makkelijker gemaakt om, op basis van hele lichte aanwijzingen, op te treden met AIVD-middelen, zoals infiltratie of telefoontaps. Dat brengt een kernvraag naar boven: willen we een overheid die individuele vrijheden behoorlijk garandeert? Of willen we een overheid die die vrijheden betrekkelijk makkelijk kan inperken?''
[...]
,,In gedrevenheid kan ook de politie of de AIVD, met alle goede bedoelingen, grote inschattingsfouten maken ten koste van het individu. We moeten altijd zien te voorkomen dat onze premier in de positie komt van Tony Blair, die deze week excuses moest maken omdat een aantal mensen (de 'Guildford-four', red.) jarenlang ten onrechte vast zat wegens bomaanslagen.''

Corstens noemt nog twee ,,ervaringsregels''.

,,De drempel wordt verlaagd, de dringende reden voor toepassing wordt afgezwakt, zoals dat ook is gebeurd rond DNA, infiltratie of identificatie. Zo ontstaat er een gaatje in de dijk, komt de stroom op gang en wordt het gat steeds groter.''

Ook Frans Bauduin vindt ,,dat we balanceren op een draad die heel erg dun is.'' Maar toch ziet hij ook een tegengestelde ontwikkeling:

,,Langzaam maar zeker merk je dat er in Amerika en Engeland, ook bij rechters, een omslag gaande is, nu bijvoorbeeld de verhalen over de weinig rechtstatelijke behandeling van gevangen uit de strijd tegen het terrorisme naar boven komen. Want het spijt me wel, maar als ik die wetsvoorstellen achter elkaar lees en ik hou me vast aan de trapleuning van m'n gedachten, dan ontkom ik er niet aan dat het beeld van Guantánamo Bay op m'n netvlies verschijnt.''

[...]