Citaten uit

Geef moslimidentiteit een Europees element

Norbert Both & Nabil Taouati, NRC 27 december 2005

Een Europese Leitkultur, met een eigen inbreng van moslims, moet dealles mag, alles kan'-mentaliteit van het multiculturalisme vervangen, menen Norbert Both en Nabil Taouati.

Is er een Europese Leitkultur waarvan moslims deelgenoot willen, kunnen en mogen zijn? Op het eerste gezicht niet. Het pleidooi voor een dominante cultuur klinkt vaak als een oproep aan moslims te kiezen tussen assimilatie of ophoepelen. Zowel voor- als tegenstanders denken dat het begrip Leitkultur verwijst naar een exclusieve, etnisch-nationale of christelijke cultuur. De rellen in de Franse voorsteden en in Sydney zijn er een uiting van: wij tegen zij. 

[...] 

En toch is voor het ontwikkelen van een Europese islam, die de democratie en rechtsstaat respecteert, een krachtige Europese Leitkultur een voorwaarde, hoe paradoxaal dat ook klinkt. 

Het begrip Europese Leitkultur werd gemunt door de Syrisch-Duitse intellectueel Bassam Tibi. De sleutel ligt volgens hem bij het de-etniseren' van het begrip Leitkultur. De Europese Leitkultur is geen etnisch-religieuze cultuur, maar het uit democratie, mensenrechten en individuele keuzevrijheid opgebouwde cement dat een half miljard Europeanen met elkaar verbindt en aan de Europese Unie haar bestaansrecht geeft. 

Betekent dit nu dat Europa zijn eigen kernwaarden niet moet benadrukken?Integendeel. De Europese Leitkultur vervangt de 'alles mag, alles kan'-mentaliteit van het multiculturalisme. Laten wij ophouden de Europese cultuur te relativeren en de verworvenheden van de Europese integratie te bagatelliseren: neutraliteit en cultuur lite voldoen niet meer.

De Europeanen, inclusief de Europese moslims, zijn van elkaar afhankelijk en moeten een gevoel van lotsverbondenheid ontwikkelen, in plaats van zichzelf in tegengestelde kampen in te delen. De Europese droom is van ons allemaal.

Om die droom te helpen verwezenlijken moeten moslims in de Europese diaspora hun identiteit herdefiniëren door er een Europese component aan toe te voegen. Zowel de geschiedenis als de geloofsleer van de islam toont aan dat deze - voor Europa oude én nieuwe godsdienst - ontvankelijk kan zijn voor haar omgeving, dus ook voor Europa. Maar het vereist een inspanning van individuele moslims. In Europa moeten moslims hun beleving van de islam verzoenen met de vrijheid je geloof af te zweren, degelijkheid van man en vrouw en de acceptatie van mede-Europeanen die er een andere partnerkeuze op nahouden.

Ook zullen moslims de scheiding van kerken staat moeten respecteren. 

[...] 

Wij zijn dus op zoek naar een Europese Leitkultur met een harde,niet-onderhandelbare kern, maar met een schil die poreus genoeg is om 'de ander' toe te laten tot het 'wij'. Ononderhandelbaar en inclusief tegelijk:het is een lastige opdracht. 

[...] 

Richt, in aanvulling op wat er in individuele EU-lidstaten gebeurt, bijvoorbeeld een 'Huis der Europese religies en levensbeschouwingen' op, waar joden, katholieken, protestanten, christelijk-orthodoxen, sunnieten, shi-ieten, sufi's, alewieten, humanisten en anderen met elkaar studeren - altijd binnen de context van de Europese rechtsstatelijke principes. 

Laat dit wetenschappelijk instituut uitstekende theologen afleveren, die een oecumenische levensinstelling hebben. Laat zo'n instituut moslim-theologen afleveren wier uitspraken islamitische en Europese basiswaarden met elkaar verzoenen, zodat Europese moslims niet langer afhankelijk zijn van geestelijken in Saoedi- Arabië, Syrië of Sudan. Wij hebben behoefte aan Europese moslim-theologen die moskeebesturen helpen gekwalificeerde imams aan te stellen en besturen van islamitische scholen kunnen uitleggen waarom een vrouw ook zonder hoofddoek een goede lerares kan zijn. 

[...] 

Misschien kan Europa bakermat worden voor modernisering islam.