Citaten uit

Democratie in Irak kost één generatie

Bas de Vries, Trouw 25 juni 2003

De Verenigde Staten en Groot-Brittannië zijn veel te optimistisch over de wederopbouw van het na-oorlogse Irak. Dat zegt de Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber. Hij is naar Europa gereisd om zijn zorgen onder de aandacht te brengen van met name premier Blair.
,,Bush denkt dat hij de zaken even kan regelen.''

[...]

Maar lang duurt de ontspanning niet. De 62-jarige Barber is hier niet om te relaxen, maar om een duidelijke waarschuwing laten horen: kiezen de Britten en Amerikanen niet heel snel voor een rigoreus andere aanpak in Irak, dan glijdt dat land af onvermijdelijk naar een nieuwe dictatuur. Tot op heden vindt hij geen gehoor bij de regering-Bush, dus kiest hij andere kanalen om zijn boodschap over te brengen.

[...]

Zijn grote faam had hij te danken aan zijn boek Jihad vs. McWorld uit 1995, waarin hij kort samengevat betoogde dat het Westen (McWorld) zich schuldig maakt aan een dusdanig agressieve economische en culturele expansiedrift, dat fundamentalistisch verzet overal ter wereld (Jihad) onvermijdelijk is. Traditionalisten, van moslims tot de tv-dominees in de VS, weigeren werkloos toe te zien hoe alles wat hun heilig is wordt weggespoeld door een golf van hedonisme en materialisme, van sex, drugs & rock 'n roll. Het Westen, met name Amerika, zou zich in zijn ogen enigszins moeten matigen.

[...]

De afgelopen jaren heeft hij zich vanuit New York geconcentreerd op de noodzaak van democratisering van de mondiale machtsstructuur. Anders gezegd: met de export van een product waar de Derde Wereld veel meer mee geholpen zou zijn dan met een vestiging van McDonald's in ieder dorp.

[...]

Welke fouten maken de Amerikanen en Britten in uw ogen?

,,Om te beginnen zie je een vreselijk gebrek aan geduld. De Britten deden er zo'n 700 jaar over om tot een echt volwaardige democratie te komen, gerekend van de Magna Charta in 1215, de eerste poging tot een formulering van mensenrechten, tot de invoering van het algemeen kiesrecht aan het begin van de twintigste eeuw. Wij Amerikanen hadden iets minder tijd nodig, ongeveer 200 jaar. Maar bedenk wel: zestig jaar geleden werden er in het zuiden van de VS nog kruisen in brand gestoken in de naam van het christendom en mensen gelyncht. En hoeveel tijd is er uitgetrokken voor het democratiseringsproces in Irak? 'Zes maanden, misschien wel een jaar', hoor je. Zo'n opmerking geeft echt blijk van een absurd gebrek aan aandacht voor de eigen geschiedenis. Bush denkt geloof ik echt dat als je maar goede leiders aanstelt en die een grondwet laat schrijven, de zaak verder wel geregeld is.''

,,Een tweede basisfout is dat er pogingen worden gedaan de zaak van bovenaf te regelen, terwijl ware democratie altijd van onderop komt. Er wordt nu al gesproken over de benoeming van een onafhankelijke rechterlijke macht in Irak. Maar hoe moet die functioneren in een land waarin er geen enkele orde heerst? Dat is als het bouwen van een dak op een huis waarvan de fundamenten nog niet eens zijn gelegd. De allereerste stap nu moet een andere zijn: het zo snel mogelijk opzetten van een goed onderwijssysteem. Het is haast onvermijdelijk dat dat in veel gevallen islamitische scholen zullen zijn.''

Zal de Amerikaanse regering die scholen niet als een bedreiging zien, gelet op de ervaringen in Pakistan en Afghanistan?

,,Fundamentalisten zijn nu op veel plaatsen in de wereld de enigen die het belang beseffen van onderwijs. Of zij in de scholen in Irak de overhand krijgen, hangt af van de manier waarop de Britten en de Amerikanen zich opstellen. Behandelen zij de sji'ieten als vijanden, dan zullen de meest radicale elementen in die gemeenschap komen bovendrijven. Geven zij de soennieten de indruk dat er voor hun meningen en belangen geen aandacht is in het nieuwe Irak, dan gebeurt hetzelfde. Wat zie je op dit moment gebeuren in Irak? De Amerikaanse militairen arresteren lukraak mensen op verdenking van betrokkenheid bij geweld, om vervolgens 99 procent weer vrij te laten. Dat is de beste manier om terroristen te kweken. De Irakezen hebben de orde onder Saddam zien verdwijnen, om plaats te maken voor de wanorde onder de Amerikanen.''

[...]

Hoe lang gaat dat democratiseringsproces duren, denkt u?

,,Dat is moeilijk om te zeggen, maar ik denk dat er tenminste een generatie overheen gaat: twintig tot vijfentwintig jaar.''

[...]

U bent er wel van overtuigd dat democratie mogelijk is in islamitische landen?

,,Zonder enige twijfel, er zijn voldoende voorbeelden. Ikzelf ben behoorlijk onder de indruk van wat er in Bangladesh gebeurt, waar sprake is van een uitstekend functionerende lokale gemeenschappen en een democratische regering. De islam is in principe zelfs een opener en meer tolorante godsdienst dan het christendom. In de ogen van de meeste moslims zijn wij immers allemaal kinderen van Abraham. Waar had u in de jaren dertig en veertig willen leven, in het Midden-Oosten of in het Europa van de christenen?''