Citaten uit

Amerika zoekt mee

Door Diederik van Hoogstraten, De Volkskrant 28 mei 2004

In Nederland en Duitsland openden honderden politiemensen de jacht op de ontvoerder van Wei Wei Hu. In de VS gebeurt dit met de hulp van miljoenen burgers. Wat kan er mis zijn met de bescherming en opsporing van kinderen?

Het systeem is genoemd naar het meisje Amber Haberman. Zij was 9 toen ze in 1996 werd ontvoerd en vermoord in Texas. Haar familie maakte zich sterk voor een manier om zulke gruwelijkheden te voorkomen.

Veel staten omarmden vervolgens America's Missing: Broadcast Emergency Response, oftewel Amber. Maar het systeem was lek zolang een kind in bijvoorbeeld Californië werd ontvoerd, terwijl buurstaat Nevada geen Alert kende. Daarom tekende president George W. Bush vorig jaar een wet waardoor het noodsysteem landelijk wordt ingevoerd.

[...]

De landelijke opsporingsdienst FBI stelt dat de kans op een succesvol onderzoek na de eerste 24 uur drastisch afneemt. Snelheid is dus letterlijk van levensbelang, en dat kan het gestroomlijnde netwerk bieden.

Volgens het National Center for Missing and Exploited Children zijn de afgelopen acht jaar zeker 33 kinderen gered dankzij Amber. Dat kunnen er goed meer zijn. Niet elk gevonden kind verkeerde officieel in levensgevaar toen het werd gevonden, maar officieus was dat wellicht wel het geval.

[...]

Formeel is Amber niet gekoppeld aan Megan's Law, maar de overlapping is duidelijk. Deze wet stamt uit 1994, en beveelt de registratie van zedendelinquenten – verkrachters en pedofielen die bij de politie bekend zijn – als ze uit de gevangenis komen. Hun woonplaats en strafblad moeten openbaar worden gemaakt, zodat ouders en leraren op de hoogte zijn.

Ook hier was een tragisch aan haar einde gekomen meisje de naamgeefster. Megan Kanka was 7 jaar toen een nieuwe buurman in New Jersey haar in 1994 ontvoerde, verkrachtte en vermoordde. De dader werd gepakt. Hij was bekend bij de politie als veroordeelde pedofiel, maar de buurt wist van niets.

Verscheidene staten verplichtten gemeenten en politiediensten allang om zulke mensen te registeren, maar de lokale systemen waren niet gekoppeld, en openbaarmaking was ongebruikelijk. Daarom tekende president Bill Clinton in 1996 Megan's Law. Alle databases zijn nu aan elkaar gekoppeld, maar de aanpak verschilt per regio: in 35 staten gaat alle informatie internet op, zodat buurtbewoners hun postcode kunnen intikken om te kijken of er een gevaarlijk type om de hoek is ingetrokken. In andere staten krijgen mensen alleen te horen dat ze op het politiebureau informatie kunnen krijgen.

Kritiek op beide wetten ligt gevoelig. Wat kan er mis zijn met de bescherming en opsporing van kinderen? Megan kan voorkomen dat een crimineel toeslaat, en als het gebeurt, biedt Amber de mogelijkheid om snel te handelen.

Toch zijn er mensen die kanttekeningen maken bij de nationale poging om een beschermend hek rond de jeugd op te trekken. De klacht van pedofielen dat ze overdreven worden gestigmatiseerd en dat hun privacy is verdampt, slaat niet aan. Elk verminkt, jong lichaam dat wordt gevonden in Maine of Mississippi, slaat die redenering dieper de grond in.

Maar uit juridische hoek klinkt ook twijfel. Een belangrijke criticus van Amber Alert is James Alan Fox, hoogleraar strafrecht aan Northeastern University in Boston. Hij vindt het middel in de huidige vorm erger dan de kwaal.

Het ministerie van Justitie berekende dat jaarlijks zo'n achthonderdduizend kinderen als vermist worden opgegeven. Dat klinkt ernstig, maar 98 procent van hen loopt weg, of gaat met familie mee en komt weer boven water. Tv-kijkers en bange ouders horen vaak dat een kind is verdwenen, maar niet dat het terecht is.

De kans op een werkelijke ontvoering is uiteindelijk één op een miljoen, vertelt Fox tijdens lezingen en in artikelen. Dat is er altijd één te veel, en als concept is Amber daar 'redelijk' voor toegerust, zegt Fox. Maar hij waarschuwt voor talloze keren vals alarm omdat het systeem er nu eenmaal is. Een bijna wekelijks 'vermist'-bericht, door ernstige nieuwslezers met grafstemmen gebracht, zal alleen maar apathie teweegbrengen.

Ineffectiviteit kan bovendien grote schade aanrichten, meent Fox.

'Wat gebeurt er als een foutieve nummerplaat op een bord langs de snelweg verschijnt? Kan een arme autorijder worden aangehouden of, erger, nagejaagd door een groep wraakzuchtigen? Die zorg is vooral markant in een klimaat van angst en hysterie rond wat terecht de ergste nachtmerrie van een ouder wordt genoemd.'

De zorg om paniek en eigenrichting speelt ook rond Megan's Law. De cijfers zijn hier weinig hoopgevend. Juristen denken dat een kwart van de zedendelinquenten in de VS zich als gevolg van de wet niet registreert. In Groot-Brittannië, aldus de Amerikaanse advocatenvereniging Expert Law, meldt 97 procent van de geregistreerde pedofielen zich. Zonder een vergelijkbare wet.

Een interessant bezwaar van Expert Law wordt vaker gehoord, maar slaat niet aan onder bezorgde ouders. Veruit de meeste gevallen van mishandeling van kinderen gebeurt door bekenden en familieleden. Het is goed dat het kleine aantal vreemden dat een risico vormt, te traceren is. Maar dat kan een vals gevoel van veiligheid bieden, en afleiden van problemen dichter bij huis.

Een bijverschijnsel van de wet is dat ook plegers van ontucht met minderjarigen op lijsten komen. Vaak gaat het hier om een 18-jarige jongen die met zijn 16-jarige vriendinnetje slaapt. Ook als dat met instemming gebeurde, kan de jongen als gevaarlijke verkrachter te boek komen te staan.

'Er is een legitieme vraag', stelt Expert Law, 'of elke middelbare scholier die is veroordeeld, decennialang geregistreerd moet blijven.'

Ondanks alle kritiek zijn de wetten populair. Maar soms werken ze niet. Op woensdag hingen er nog steeds postertjes met het gezicht van Sarah Fox in de East Village. Nu waren het een soort gedenkplekken geworden, want Amber Alert en de verwoede zoektocht van honderden vrijwilligers hadden niet geholpen. Het verminkte, naakte lichaam dat dinsdag in een park was gevonden, bleek van Fox te zijn. De tatoeage op haar rug was onmiskenbaar.