Enkele citaten uit

VVD vertoont in manifest een opdringerige vrijheid

Dick Pels, NRC 2 maart 2005

De lange toekomst van het liberalisme zou wel eens de korte toekomst van de VVD kunnen zijn, meent Dick Pels.

Een ,,bescheiden vrijheid'', dat is volgens het Liberaal Manifest het geestesmerk van onze natie: een vrijheid ,,zonder opdringerigheid, pathos of triomfalisme'' die past bij een ,,land van kleine gebaren''. Maar juist de VVD is de laatste jaren de spreekbuis geworden van een onbescheiden, opdringerig en triomfalistisch liberalisme dat de rede, de Verlichting, de maakbaarheid en nu ook de Nederlandse geschiedenis heeft gekaapt, om een door de staat geleid beschavingsoffensief in te zetten dat ons allemaal moet veranderen in brave en loyale Nederlandse burgers.

Die bescheidenheid wordt ook meteen ondergraven in de aanhef van het manifest, dat tevreden vaststelt dat het eigenlijk altijd liberalen zijn geweest die onze staat en samenleving hebben vormgegeven.

[...]

Het huidige manifest klaagt dat de politieke correctheid een fundamentele discussie over de integratie veel te lang in de weg heeft gestaan. Het zou de VVD sieren om eens verantwoording af te leggen van haar eigen langdurige collaboratie met die funeste politieke correctheid.

De VVD heeft dus niet altijd gelijk gehad, en gelukkig valt het Nederlandse liberalisme ook niet samen met dat van de VVD. [...]

In dit veelkleurige spectrum belichaamt het VVD-manifest een betrekkelijk asociale, arrogante, populistische en nationalistische variant. De som van deze kwalificaties verwijst meteen naar de invloed van één man: Pim Fortuyn. Dit manifest kan ook worden gelezen als een gematigde codificatie van het Fortuyn-programma, met inbegrip van de meer aantrekkelijke direct-democratische onderdelen ervan.

Het gebrek aan vertrouwen van de burger in de overheid wordt aangewezen als het grote politieke probleem van onze tijd. De oplossing hiervan vergt een forse staatkundige vernieuwing, waarbij de VVD zich, net als Fortuyn, meester maakt van de voornaamste `kroonjuwelen' van D66. Daarnaast markeert het manifest de overgang van een zachte verzorgingsstaat naar een harde veiligheidsstaat. Ten derde bepleit het een door de staat gecontroleerde opvoeding tot patriottisch burgerschap, dat wil zeggen tot loyaliteit aan onze liberale kernwaarden en aan de spelregels van onze Nederlandse democratie.

[...]

[... N]ieuwe trots op Nederland is ook nodig om immigranten een grotere loyaliteit jegens de Nederlandse staat bij te brengen. Enkele van die Nederlandse kernwaarden botsen immers met de theologische waarden van de islam. Maar de liberale strijd gaat ,,niet tegen de islam als zodanig, maar tegen elke publieke verschijning van religieuze intolerantie''. De religieuze tolerantie moet niet worden vervangen door islamofobie of seculiere bekeringsdrang. Hier wordt enige afstand genomen van het meer onverdraagzame secularisme van de stroming-Hirsi Ali. Maar de VVD lijkt toch weer terug te vallen in een vorm van bekeringsdrang, wanneer zij het onderwijs in principe als seculier definieert, de leraar aanduidt als ,,de opvoeder van de natie'' en de burgerschapsvorming onder meer wil bevorderen via de formulering van een historische canon.

[...]

Dat het liberalisme in al deze varianten bloeit, is geen reden voor VVD'ers om zich op de borst te kloppen, of om hun eigen benauwde versie ervan uit te roepen tot de 'grondtoon der natie'. Integendeel, de nieuwe bewegingen op rechts én op links willen het liberalisme juist redden van de VVD. Om commissielid Ankersmit te parafraseren: de lange toekomst van het liberalisme zou wel eens de korte toekomst van de VVD kunnen zijn.