Vrijheid? Een geestig idee!

Tegenwicht weblog # 7 - 4 maart 2005
Tweede versie 6 maart 2005

Hij was er al voor ik het in de gaten had: de geest van Thorbecke. 
Aandachtig zat ik de kranten bij te lezen; hij had al even over mijn schouder meegelezen en zuchtte diep, zodat ik hem opmerkte. 

"Ik word er te moe van" zei hij. "Gaat u dan even zitten", zei ik en hij gleed voor zijn oude dag soepel op een stoel. "Dank u," zei hij, "zelfs het mij steeds maar omdraaien in mijn graf wordt vermoeiend als het zo vaak moet. Mag ik nog eens even zien wat u daar leest?"

Het was De Volkskrant van vrijdag 25 februari waarin Kees Berghuis en Luuk Middelaar, beide VVD prominenten, zich uitlaten over het boekje van Geert Mak, dat in de kortste keren het meest verkochte boek van Nederland is geworden. 

De oude geest grinnikte. "Wat zijn ze in hun wiek geschoten! Dit is toch pure emotie met een fiks gebrek aan rationaliteit, zelfkennis en zelfkritiek? Dit is pure Romantiek! Waar is toch De Verlichting gebleven, het primaat van de rede?" 

"Misschien troost dit u," zei ik en ik schoof hem het stuk van Hubert Smeets voor in De Groene van 4 maart, "De angsten van de VVD". 

"Er is iets aan de hand. Mak en Pleij hebben een zwerende wond van de VVD blootgelegd. De partij, die in 2002 electoraal een enorm pak slaag heeft gekregen waarvan ze nog steeds niet is hersteld, staat tussen twee vuren: tussen de wetenschap dat ze schatplichtig is aan Thorbecke en het verlangen om de kiezers een revolutionair elan voor te schotelen.
De VVD is daarom op zoek gegaan naar nieuwe beginselen. Vorige week zijn die gepresenteerd. Ze liegen er niet om. In haar ideologische manifest neemt de VVD afscheid van een traditie."

De vermelding van zijn naam troostte hem wel iets, maar de inhoud toch niet. Het Liberaal Manifest raakte kennelijk een zere plek. 

"Revolutionair elan!" brieste hij, "Wat elan? Populisme zal men bedoelen! Directe democratie! Wie het leukste overkomt op de televisie, die wordt burgemeester, kabinetsformateur, premier - Kan die persoon ook regeren? Dossiers kennen? De grondwet kennen? De trias politica uit elkaar houden? Meer dan one liners zeggen? Heeft hij  nog iets gelezen na Jip en Janneke?"

Ik schoof hem een stapeltje artikelen voor waarin door 

kritiek op het VVD Manifest werd geuit. Het kon hem nauwelijks troosten. 

"Vrijheid van meningsuiting!" brieste hij voort, "Behalve dan voor moslims! Vrijheid van onderwijs, ja ja, behalve als je moslim bent!"

"Het moet de Profeet ook zwaar vallen," zei ik deelnemend.

"Die is depressief", zei Thorbecke, "hij brengt het niet meer op om te verschijnen. Wat er in zijn naam allemaal niet gebeurt tegenwoordig... Hij kan er zelf niet in geloven, terwijl ongelovig zijn nogal buiten zijn leer valt, vandaar die depressie. En Allah zwijgt ook. Mohammed loopt hem te zoeken. Hij schijnt dood te zijn, tenminste dat zegt Nietsche. Hij zegt dat de mensen het zelf zullen moeten doen. Nou..."

"Misschien kunnen de 72 maagden de Profeet troosten?" opperde ik voorzichtig, maar de  liberaal ontpopte zich nu als een boze oude man. 

"Wat maagden? Er staat druiven! Man, leer je talen toch! Ik zie daar verdorie toch woordenboeken en grammatica's staan? Wat 72? Vertaal dit als "veel" of als "genoeg"! En wat moet een geest met druiven, laat staan met maagden? Dit is bedoeld als geestelijk voedsel, een variant op Panis Angelicus, 'Het Brood der Engelen'. Man, houd je spirituele literatuur toch beter bij! Wat staat daar dan? Een koelkast soms? Nee, een boekenkast, dacht ik toch!"

"Misschien kan Aisjah hem troosten?" zei ik, menend dat die er toch in elk geval wel zou zijn.

"Die is daar te boos voor. Zij is woedend, al zou deze minzame Profeet een tiran zijn en uit lijfelijke kind-begerende motieven hebben gehandeld. Het huwelijk was een puur politieke overeenkomst om vrede te stichten tussen de clans en zulke vroege huwelijken waren de gewoonste zaak van de wereld in die tijd. Een echt huwelijk werd het pas jaren later. En niks tiran! De Profeet had meer gezag, vanwege zijn wijsheid gekregen van de mensen, dan hem zelf lief was. Tegen wil en dank was hij ook politiek en militair leider, net zoals Mozes, Josua, David en Salamo trouwens, en ook nog eens rechter. Wat de mensen al niet verzinnen! Denken de mensen nog na? Of kijken ze alleen maar entertainment tv? Kennen ze de Geschriften en de geschiedenis nog wel?"

"Sommigen wel," antwoordde ik en, een kritisch gesprek over mijzelf en mijn kennis van talen, geschiedenis, Geschriften en spiritualiteit tactisch vermijdend, schoof ik hem het witte boekje van Geert Mak onopvallend toe. 

"Ah! Mag ik dat boekje van Mak nog even inzien? En wat heeft u daar voor een fel rood boek liggen?"

Ik gaf hem het witte boekje van Mak en wees op de titel van het fel-rode boek: Hoe nu verder? 

De oude geest bladerde en las in Mak, grinnikte en fleurde wat op. "Aha!" zei hij, "Hier lees ik tenminste feiten. Ja, historische, ik ken ze. Het mag niet meer van Wouter Bos, maar houd je daar vooral niet aan. Leer er liever van. Wees rationeel, niet populistisch, ken de feiten, denk na!"

Hij legde het witte boekje terzijde en begon het rode boek door te bladeren. Weer fleurde hij wat op. "Mooi," zei hij, "ik zie feiten, uitleg, rationaliteit, nadenken! En kijk, hier wordt de islam en de geschiedenis ervan nuchter en feitelijk uitgelegd en al die loze populistische kreten weerlegd! Dit is mooi! Dit ga ik meteen aan Mohammed vertellen, dit zal hem goed doen!"

En weg was hij, het Paradijs weer in,
 in paradisum, fy-l-djannah.