61 - Turkije - Opinie

Turkije glijdt af naar dictatuur

Participeren door vrome moslims heet daar "landverraad"

Toch is er tegenwicht

Tegenwicht Opiniestuk

# 63

6 februari 2015

Een seculiere Turkse staat

Een islamitische partij

Een intolerante en op groepen gebaseerde sterke staat

Het Gezipark-protest

	Het antwoord van Erdoğan
	Hernieuwd protest in 2014

Corruptie & fraude ontdekt

Erdoğan reageert

De Gülen-beweging als "landverraders"

	In Nederland
	Nu gaan we eens kijken in Turkije
	Het succes van de Gülenisten
	De hetze tegen Gülen en diens beweging

De hetze tegen de media

	Zelfcensuur door de kapitalistische structuur van de media
	Journalisten gevangen

Een islamitische democratie?

	Veel islam, weinig democratie
	Polarisatie

'Het Volk' wil een Sterke Leider - deze wil een Groot Rijk

	Het volk wil ...
	... een Sterke Leider
	De nieuwe sultan

In memoriam

Slotwoord

Een seculiere Turkse staat

Om het huidige Turkije te begrijpen, moeten we terug naar 1923. Toen, na het uiteenvallen van het Osmaanse Rijk, stichtte Mustafa Kemal Atatürk de seculiere Turkse staat.

	Seculier: zonder staatsgodsdienst.
	Turks: het Osmaanse (Arabische) schrift werd vervangen door het Europese schrift; alle Arabische woorden werden verbannen en vervangen door zuiver Turkse woorden; de grammatica werd vereenvoudigd; dialecten en het Koerdisch werden 'afgeschaft' en "iedereen" werd Turk: ook de Koerden.

De verplichte ideologie werd sterk nationalistisch. Alle scholen begonnen tot voor kort elke ochtend met de eed: "Ne mutlu Türküm dyene": Ik zweer dat ik blij ben een Turk te zijn.

Het conflict tussen de Koerden en de staat duurt dus al bijna een eeuw. Er waren meer conflicten. Steeds als een islamitische ideologie de kop op dreigde te steken, bijvoorbeeld bij monde van een staatshoofd, greep het leger in door middel van een coup. Het leger zag zich als bewaker van de seculiere en nationale eenheidsstaat.

Een islamitische partij

In 2002 won de AK of AKP, de Adalet ve Kalkınma Partisi, Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, opgericht in 2001 (het woord ak betekent ook wit, zuiver, schoon), glansrijk de verkiezingen onder leiding van Recep Tayyip Erdoğan [Zo schrijf je die naam, beste kranten], burgemeester van Istanbul, die in 2003 premier werd. In 2007 volgde een nog grotere verkiezingswinst. In 2014 herhaalde zich dit en werd Erdoğan gekozen als president.

Hem komt de eer toe om het leger terug in de kazerne gekregen te hebben. Meer twijfelachtig is de eer dat hij het land sindsdien stapje voor stapje geïslamiseerd heeft. Begonnen als, naar zijn zeggen, overtuigde democraat en voorstander van aansluiting bij Europa, ontwikkelde hij zich echter tot een dictatoriale president met de blik gericht op het oosten, niet meer op Europa.

Een intolerante en op groepen gebaseerde sterke staat

"De Turkse (politieke) geschiedenis laat van oudsher een samenleving zien die bestaat uit groepsidentiteiten, op basis van etniciteit of religie. De heersende kernidentiteiten die zich de afgelopen eeuw afwisselden zijn het nationalisme en de islam. [... ...]

Voor veel Turkse burgers is het nog steeds vanzelfsprekend het recht op zelfbeschikking af te staan aan een hogere macht: god of een politiek leider. Deze hogere macht bepaalt hoe burgers hun leven indelen, welk nieuws men mag lezen, hoeveel kinderen men moet hebben, wat voor kleding men mag dragen en ga zo maar door.
Het doorbreken van sociale regels en codes is niet zonder risico. Je kunt beticht worden van landverraad, een misdrijf waar hoge straffen op staan. [...]

Deze mensen worden steevast door de meerderheid van de Turken en de heersende macht, dus Erdoğan, gekwalificeerd als ‘schooiers, criminelen of landverraders’."

Turkije kan wel wat VVD gebruiken; Dilan Yeşilgöz [zo schrijf je die naam, beste NRC]; NRC Handelsblad 9 april 2014

Het Gezipark-protest

Eind mei 2013 kwam er schijnbaar uit het niets een enorm protest op gang, begonnen op het Taksimplein in Istanbul. De aanleiding was het voornemen van Erdoğan, toen nog premier, om een klein stadspark (en een operagebouw) te vervangen door een groots winkelcentrum in Ottomaanse stijl - kennelijk geen zaak voor het stadsbestuur maar voor het landsbestuur.

In feite ging het protest vooral tegen hem en zijn dictatoriale stijl van leiding geven. Het protest verspreidde zich over het gehele land. In tientallen steden gingen honderdduizenden de straat op. Na enige tijd voegden de Koerden zich hierbij. Het slopen van het park was al door de rechter teruggedraaid; het protest ging door.

De demonstranten gedroegen zich zeer gedisciplineerd, ook de voetbalsupporters van meerdere clubs die zich al snel bij hen voegden. Er waren opmerkelijk veel vrouwen bij, die zich nog veilig voelden ook. Ook liefdesuitingen werden zichtbaar bedreven - tot grote ergernis van de zedenpredikers natuurlijk. De demonstranten hielden stiltes en zij lazen boeken. Er was muziek en theater; agenten kregen bloemen, geen stenen.

"Een zwarte dag voor de democratie"

Het antwoord van Erdoğan:

	"Ik wijk niet voor een stel bandieten."
	"Goddeloze plunderaars! Vandalen! Schooiers (çapulcu)!"
	"Twitter is een bedreiging voor de hele samenleving."
	"Dit is het werk van extremisten met banden in het buitenland."
	"De betogers worden gebruikt door financiële instituties, de rente-lobby en de media, om de Turkse economie te schaden."
	"Wij zullen de provocateurs en terroristen bij de nek pakken; niemand zal ontkomen."
	"Ze gingen met hun bierblikken en hun schoenen aan de moskee binnen!" - Een herhaalde maar flagrante leugen, met kracht ontkend door de muezzin Fuat Yıldırım [zo schrijf je die naam] na zes uur verhoor ("Ik ben geestelijke, dus ik lieg niet"); ook de camera liegt niet.
	"Terroristen! Zeven buitenlanders gearresteerd!"
	"Werk van de PKK! Terreurorganisatie!"
	"Ik verander mijn mening niet onder druk van een paar bandieten."
	"Jullie kunnen protesteren wat jullie willen, maar ik doe wat ik wil."
	"Wie met een meerderheid gekozen is, heeft het in een democratie voor het zeggen."
	"Deze Tayyip Erdoğan zal niet veranderen!"

Voorts: traangas, pepperspray, plastic kogels en gevangenisstraf - de premier dus als rechter - voor ieder die anders wil dan hij: journalisten, oppositieleiders, burgers, generaals. Zeventienhonderd arrestaties in enkele dagen tijds, gevolgd door vijfenveertig advocaten vanwege hun steun aan de demonstranten. Voorts veertig twitteraars wegens "opruiende teksten" en tv-uitzenders "wegens het schaden van kinderen en jeugd". EU-commissaris Stefan Füle (uitbreiding EU) protesteerde hier heftig tegen.

In december 2014 begon de rechtszaak tegen 35 leden van Çarsι (zo schrijf je dit: 'Markt'), de harde kern van de voetbalsupporters van Bekiştaş, destijds actief in het Gezipark-protest, nu 'dus'

"terroristen die een criminele organisatie hebben gevormd en een staatsgreep probeerden te plegen."

Op de media in Turkije komen wij nog terug, maar hier viel het toch sterk op dat de gevestigde media helemaal niet over deze opstand berichtten. De berichtgeving verliep per Twitter (ruim twee miljoen tweets per dag!) en Facebook - 'staatsgevaarlijke' media dus. Pas later volgden tv en kranten.

Erdoğan had ook zijn aanhangers, waaronder knokploegen die de demonstranten te lijf gingen. Aanhanger Selin Girit, burgemeester van Ankara, twitterde wel: İnglittere adına ajanlık yapma - Wees geen spion in naam van Engeland. Het werd een trending topic. Ter andere zijde: "#direngeziparki" (verzet Gezipark) en "#occupygezi": ruim twee miljoen tweets per dag. Twitter filterde niet, Facebook wel.

De demonstranten kwamen vooral uit de sterk opgekomen middenstand, een opkomende klasse die meer vrijheid wilde. Het platteland, 'de arbeiders' en de religieus conservatieven lieten zich niet horen. Daar tegenover stonden de seculiere studenten, schrijvers, journalisten en intellectuelen. Ook de toegenomen staatscensuur zat hen flink dwars.

Twee gepolariseerde klassen tegenover elkaar, een polarisatie die door Erdoğan werd aangewakkerd: meer straatvechter dan premier van alle Turken dus. Hij sprak van "wij" en "zij". Toch stonden op het Taksimplein en in de andere steden nu groepen naast elkaar die eerder alleen maar tegenover elkaar hadden gestaan: Koerden, homo's, voetbalsupporters, middenstanders, intellectuelen. Zij stonden hier vooral als zelfbewuste individuen in plaats van als groepen. Met of zonder hoofddoekje, wat maakt het uit?

De moskee? Oh, daar worden de gewonden verzorgd! 'Dus' werd in januari 2014 een wet aangenomen die ... artsen verbiedt eerste hulp aan te bieden aan patiënten zonder toestemming van de overheid.

Het protest ging ook over de zedelijkheidscampagnes van de regering zoals het tegengaan van alcohol, bioscopen, culturele uitingen, zoenen in de metro, lippenstift op de tv, over de flagrante veronachtzaming van het milieu en over de megalomane projecten van Erdoğan zoals een derde brug over de Bosporus en niet minder zijn paleis van duizend kamers.

De aanhang van Erdoğan was hem dankbaar voor de vele infrastructurele verbeteringen die hij heeft aangebracht: wegen, riolering, winkelcentra, naast private zorg en creditcardconsumptie. De welvaart groeide hard, waardoor er een rijkere middenklasse ontstond. Dat de staatsschuld hiermee behoorlijk opliep, daar maakten deze mensen zich geen zorgen om, als ze het al wisten. Zijn 'Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling' maakte zich meer druk over ontwikkeling dan over rechtvaardigheid.

Hernieuwd protest in 2014

In maart 2014 overleed de toen vijftienjarige jongen Berkin Elvan, die tijdens de eerdere protesten geraakt was door een traangasgranaat van de politie, na 269 dagen in coma gelegen te hebben. Hij was, toen nog veertien, op weg om brood te kopen; hij had een sjaal voor zijn gezicht en had knikkers en een katapult in zijn zak - 'dus' "gerekruteerd door terreurorganisaties". De zevende dode. Onmiddellijk kwam in heel het land het massale protest weer op. Tienduizenden vormden de begrafenisstoet. Tijdens de begrafenis snorden weer traangasgranaten door de lucht; weer raakten zij iemand.

De moeder: "Niet God maar Erdoğan heeft mijn zoon ontnomen. Hij was nog zo jong. Hij ging alleen maar brood halen"

Tja, Erdoğan is best democratisch hoor: hij liet een speciaal plein bouwen voor demonstranten, nu het Taksimplein voor hen verboden is: Yenikapı - ver buiten het centrum, een ingepolderd stuk beton aan de overkant van de Bosporus, op het Aziatische gedeelte dus, tussen de zee van Marmara en een snelweg, met zelfs een metrostation. Er zijn zelfs toiletten en stopcontacten voor de muzikanten. Geen demonstrant te zien dus, daar.

Bronnen: een grote stapel krantenknipsels, met dank aan o.a. Bram Vermeulen, Zihni Özdil & Marloes de Koning van de NRC, Erdin Balcı van Trouw [Zo schrijf je die naam, Trouw; het betekent "Imker"], andermaal Dilan Yeşilgöz en vele anderen. De artikelen zijn niet gearchiveerd - want te veel. Dit geldt ook goeddeels voor de informatie die hieronder wordt weergegeven.

Corruptie & fraude ontdekt

Rond half december 2013 werd, niet via de kranten maar via het internet, duidelijk dat de hoogste kringen in Turkije zich 'vermoedelijk' schuldig hebben gemaakt aan corruptie, fraude en verduistering. Erdoğan, toen nog premier, zijn ministers en zijn en hun families bleken te zijn afgeluisterd door de Turkse justitie.

	Bilal Erdoğan, zoon van, bespreekt in een afgeluisterd telefoongesprek met zijn vader hoe ze van grote sommen contant geld moeten afkomen die bij hen thuis liggen: "Wij hebben nog dertig miljoen weg te werken".
	Dezelfde twee overleggen over het ontvangen van grote sommen steekpenningen.
	Zoon Bilal heeft een enorm vermogen opgebouwd door middel van partnerschappen in grote bedrijven. Hij bezit vrachtschepen, een supermarktketen en zou betrokken zijn bij wapenhandel met Al Nusra in Syrië.
	Dezelfde Bilal regelde onmiddellijk een vliegtuig voor de Arabische zakenman Yassin Al Kadi, toen deze in zijn auto bijna van de weg gereden was, waardoor hij snel naar Ankara kon vliegen. Deze Al Kadi is een financier voor Al Qaeda en staat als zodanig op een VN-lijst van terrorisme-ondersteuners; hij werd desondanks altijd beschermd door vader Erdoğan.
	Er is onderhands bouwgrond verkocht aan Bilal Erdoğan voor ruim minder dan de helft van de waarde.
	Bij een groot aantal bouwprojecten van de regering kwamen omkoping en illegale transacties boven water. Een goed deel van de verdachte bouwprojecten was door de premier zelf goedgekeurd.
	Bij een bankdirecteur trof de politie 4,5 miljoen dollar aan, contant aanwezig in schoenendozen.
	Bij een andere hoge functionaris trof te politie zes geldkluizen aan met meer dan een miljoen dollar aan contanten.
	Bij huiszoekingen door de politie werd in totaal 17,5 miljoen dollar gevonden.
	91 Mensen werden gearresteerd.
	De politie fotografeerde dat er koffers vol geld van een goudsmokkelaar het kantoor van de minister van Europese Zaken werden binnengebracht.
	Van dezelfde zakenman kreeg de minister van economische zaken een horloge van 300.000 euro cadeau.
	De hoofdredacteur van een staatsgezinde krant belde de Staatsbank met het verzoek om twee miljoen dollar te sturen.
	De zonen van de ministers van binnenlandse zaken, van economische zaken en die van verstedelijking werden opgepakt op verdenking van corruptie.
	Gaandeweg werden meer geluidsfragmenten en video's via het internet publiekelijk bekend. Hieronder gesprekken waarin de premier invloed uitoefent op overheidsaanbestedingen en rechtszaken: schuldvermindering bij de een, maar vervolging van de ander, te weten die tegen een media-conglomeraat dat hem onwelgezind was.
	Alle genoemde personen behoren tot de top van AK, de 'zuivere' partij, en de directe omgeving van premier Erdoğan.

Deze informatie was verzameld door een hoge Officier van Justitie.

Erdoğan reageert

Zodra de premier er achter kwam dat ook hij onderzocht was en dat zijn zoon op een lijst van te arresteren personen stond, reageerde hij snel.

De betrokken Officier van Justitie werd onmiddellijk van zijn post gehaald.

Honderden politieagenten, waaronder korpschefs, werden ontslagen of 'overgeplaatst'. Later, inmiddels in 2014, nog eens duizenden van hen. Op 5 januari 2015 nog weer eens 34 wegens "illegaal afluisteren" - door Justitie dus.

Daarna weigerde de politie de opdrachten van de Officier. Hiermee was het onderzoek effectief gestopt en werd een vervolging nagenoeg onmogelijk.

In oktober 2014 is de hele vervolging van 53 verdachten van corruptie gestaakt. Het Parlement wil de vier betrokken ministers ook niet vervolgen. Het parlement als rechter? Scheiding der machten?

Uit kwaadheid hierover publiceerde de Officier zijn lijst met verdachten en de gegevens die hij had ontdekt. Zo werd deze informatie publiek.

Pas hierna begint de pers te spreken, hierin gesterkt door de rechterlijke macht.

Deze publiciteit stelde echter wel de verdachten in staat om bewijzen te verdonkeremanen.

Erdoğan ontsloeg direct drie ministers en later nog eens zeven.

De regering diende snel een wetsvoorstel in om meer greep te krijgen op de benoeming van rechters en aanklagers. Dit is strijdig met een grondwetsherzieningsvoorstel van dezelfde AK-partij, nog kort voordien aan de bevolking voorgelegd in een referendum. Het Constitutionele Hof hield dit tegen.

In de loop van 2014 werden de gevangen generaals vrijgelaten; hun proces moest herzien worden. 230 Hoge militairen kwamen plotseling vrij. Hiermee houdt Erdoğan het leger te vriend. Bij deze processen viel al op dat publicisten, journalisten en academici harder werden gestraft dan bekende en uitgesproken criminelen.

Erdoğan:

"Dit is een complot van buitenlandse mogendheden, bedoeld om de regering omver te halen. Wie meewerken aan deze geheime samenzwering, dat zijn landverraders."

"Het afluisteren van zoveel politici en zakenmensen was illegaal."

"Die geluidsfragmenten zijn montages door tegenstanders." Namelijk: 'aanhangers van Gülen' en hun 'duistere complot'.

"We zullen zorgen dat ze deze couppoging betreuren. We zullen hun chantage en dreigementen een voor een onthullen."

In maart liet Erdoğan Twitter en YouTube blokkeren; hij dreigde met Facebook hetzelfde te doen. Het Constitutionele Hof oordeelde dat de blokkade van Twitter moest worden opgeheven; YouTube lag of ligt nog langer plat.

Overigens maakt de AKP zelf ook fors gebruik van het internet: er is een twitter- en facebookcorps van de partij, bestaande uit 6.000 aanhangers die instructies krijgen wie ze wanneer moeten aanvallen. Modern land, Turkije: dit gaat voor een goed deel met behulp van robots.

Het is oorlog in Turkije - op internet. Marloes de Koning, NRC 19 maart 2014.

Erdoğan: "We zullen twitter wegvagen. Het kan me niet schelen wat de internationale gemeenschap daarvan zegt. Iedereen zal de macht van de Turkse republiek zien." - Marloes de Koning, NRC 21 maart 2014.

Erdoğan betitelde de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 als 'een referendum over zijn beleid' - hij won en werd kort daarna gekozen als president. Aan de functie van president wil hij daarna meer macht koppelen.

En ja, een president moet natuurlijk wel een paleis hebben: een megalomaan gebouw met duizend kamers.

Erdoğan begint de Gülen-beweging te beschuldigen van de hierboven genoemde vormen van "landverraad".

De Gülen-beweging als "landverraders"

In Nederland

Over het "scherp in de gaten houden" van o.a. deze beweging door de Nederlandse minister Asscher schreven wij twee weblogs, waarvan de tweede vooral over de Gülen-beweging in Nederland:

	# 175 - "Scherp in de gaten houden!" - Minister van integratie werkt integratie tegen - 21 december 2014 &
	# 176 - Participeren door vrome moslims - verdacht! - De Gülen-beweging ten onrechte in diskrediet - 7 januari 2015.

Daarin is al gezegd dat deze beweging geen organisatie is met een hoofd, een penningmeester, met statuten of regels; het is een beweging, slechts geïnspireerd door Gülen. Er zijn tal van stichtingen, verenigingen en vooral scholen die, elk zelfstandig werkend, zich lieten en laten inspireren.

Nu gaan we eens kijken in Turkije

Al in begin februari 2014 zijn de (nieuwe) Turkse aanklagers een onderzoek begonnen naar de politiemensen - van wie er intussen een 5.700 ontslagen of overgeplaatst zijn - die meegewerkt hebben aan het hierboven genoemde corruptieonderzoek. Erdoğan sprak hierbij van "een parallelle staat" binnen politie en justitie. Hiermee verwijst hij, eerst impliciet, later expliciet, naar de Gülen-beweging.

De term verwijst ook naar de eerder gebruikte term "de diepe staat", waarmee bedoeld is 'een staat binnen de staat', zijnde, destijds, het leger dat het seculiere karakter van de staat wilde verdedigen tegen de groeiende invloed van het islamisme van de AK-Partij die sinds 2002 aan de macht is. Toen waren het de generaals die opgepakt en berecht werden in de zogeheten Energekon-zaak. Nu werden dezelfde generaals vrijgelaten omdat hun proces 'herzien' moest worden. Gelijktijdig zijn het de aanhangers van Gülen die nu bij bosjes tegelijk worden opgepakt.

Dezelfde Gülen, die eertijds juist een islamisering van de seculiere staat nastreefde, hetzelfde dus als de AK-Partij, dus gezien werd als staatsgevaarlijke vijand en daarom zelf in 1998 (of 1999) naar de VS vluchtte, waar hij nu nog woont. Hij was aangeklaagd wegens "ondermijning van de staat", maar werd hier in 2008 van vrijgesproken.

Gülen schrijft veel, 67 boeken en tal van artikelen - zie hiervoor de tweede genoemde weblog, deel twee daarvan - en heeft veel invloed, niet als 'hoofd van een organisatie' maar slechts als inspirator, als Hoca Efendi, 'wijze leraar'. Zijn aanhang wordt op zes miljoen mensen wereldwijd geschat. Destijds een maatje van Erdoğan, nu zijn vijand.

Beide groeperingen, de AK en de Gülen-beweging, stammen wel uit een verschillende islamitische traditie:

	De AK staat dichter bij Milli Görüş, die de meer traditionele volkse islam vertegenwoordigt met haar nogal vele regels en haar aanhang vooral op het platteland waar de mensen minder opgeleid zijn. Deze organisatie is nationalistisch, conservatief en politiek georiënteerd, maar niet minder gericht op de wereldwijde gemeenschap van sunnitische moslims.
	De Gülen-beweging stamt uit de meer spirituele islam, de soefi-traditie met verbindingen met de Alevieten en dus ook de sji'ieten. Deze beweging is wel nationalistisch, maar houdt zich liever verre van politiek, is conservatief in puur religieus opzicht, maar modern in de zin van haar acceptatie van de moderne wetenschap, die zij verenigbaar acht met de islam. Zo ook de technologie en de welvaartsgroei door de vrije-markt-ideologie. Haar aanhang vindt zij in de stedelijke middenklasse en de intellectuele elite. De beweging hecht veel waarde aan opleiding; vandaar de vele scholen in haar aanhang. Men wil een elite opleiden die modern leeft en die islamitisch blijft.
	Met dank aan Froukje Santing; Turkse knoop is veel groter dan Erdoğan alleen - De Turkse premier en de Gülenisten, ooit op één lijn, staan nu tegenover elkaar. Zo vergroten zij en anderen de problemen van Turkije - NRC Handelsblad 27 januari 2014.

Het succes van de Gülenisten

Een à twee decennia na het prediken van deze idealen is er een nieuwe midden- en hogere klasse ontstaan van inderdaad goed opgeleide mensen die hun plekken in de samenleving gingen innemen. Velen van hen deden het goed als middenstander en ondernemer. Er was dus ook geld en er waren genoeg vrijwilligers om de genoemde scholen en bijscholingsinstituten te ondersteunen. Velen van hen vonden hun plek bij de politie, de rechterlijke macht, bij de hogere ambtenaren van staat en steden, bij het bankwezen, in de media en de journalistiek - en uiteraard in de sectoren onderwijs en wetenschap. Kortom: op de sleutelposten van de samenleving.

Gülen staat voor onderwijs en zakenleven én voor islamitische waarden. De Turkse ideoloog Gülen roept bewondering en kritiek op. Seculieren in Turkije vrezen zijn machtige beweging die blijft groeien. Erik-Jan Zircher, NRC Handelsblad 19 april 2013.

De Gülen-aanhangers noemen hun beweging Hizmet, 'dienstverlening, dienstbaarheid'. Er zijn naar schatting zes miljoen aanhangers, actief in 140 landen met vele duizenden scholen. Doorgaans zijn ze herkenbaar aan hun stijl: onberispelijk gekleed, beleefd, beschaafd, doorgaans niet armlastig. Zeker in Turkije zijn deze scholen en verwante instituten zeer geliefd, ook bij de seculieren, vanwege het uitnemende onderwijs en de kwaliteit van de leraren, die ook zeer betrokken zijn bij hun leerlingen.

De hetze tegen Gülen en diens beweging

Op 1 maart 2014 neemt het Turkse Parlement een wet aan die particuliere weekendscholen verbiedt en sluit. Een goed deel van deze scholen en huiswerk- en bijles-instututen, de zogeheten dershaneler, naast ook internaten en zomerkampen, zijn gesticht en worden gerund door aanhangers van Gülen; er zijn - nu: waren - er een vierduizend van in heel Turkije. Erdoğan:

"Haal uw kinderen er af als ze naar deze scholen gaan. Staatsscholen zijn voldoende."

De staatsscholen zijn echter overbelast; de klassen puilen uit, de kwaliteit van school en leraren is beduidend lager. Deze scholen worden ook islamitischer - terwijl een van de verwijten aan de Gülen-scholen nu juist is dat deze zouden "indoctrineren" - hetgeen volgens de betrokkenen niet waar is.

Intussen moeten kleuters al onderwezen worden over God, hel en paradijs. Voor de oudere studenten zijn stages op plekken waar alcohol wordt geschonken nu verboden. Honderden middelbare scholen zijn nu imam-hatip-scholen geworden ('voorganger/prediker').

Wil Gülen een vrome generatie opleiden, Erdoğan wil "een vrome generatie grootbrengen". Hij wil ook het Osmaans weer invoeren, de in Arabisch schrift geschreven taal van het Ottomaanse Rijk, destijds door Attatürk afgeschaft. Dit is 'vroom' omdat veel oudere theologische geschriften in die taal geschreven zijn; het is 'nationalistisch' vanwege de heimwee naar het machtige Ottomaanse Rijk. Het doet toch sterk denken aan Poetin en zijn heimwee naar de grote machtige Sovjetunie.

Onderwijs is oorlogsfront in Turkije; Caroline Roelants; NRC Handelsblad 15 december 2014

Dit roept dan wel de vraag op of de sluiting van de beste scholen van het land in het belang van jeugd, volk en staat is. Wat wij ons dan ook afvragen is hoe het komt dat het parlement, bedoeld om de uitvoerende macht te controleren en tegenspel te bieden, hierin zo snel en zo massaal DE LEIDER volgt.

Het antwoord kan zijn: omdat hij welvaart en een zekere mate van rust, orde en stabiliteit heeft gebracht, waardoor hij op het platteland nog altijd veel aanhang heeft en succes heeft met zijn persoonlijkheidcultus. Niet bij de stedelijke bevolking, waaronder veel succesvolle ondernemers.

Veel ondernemers, waaronder veel Gülenisten, zijn aangesloten bij de Bank Asya, de grootste islamitische bank in Turkije. De bank werd onlangs doelwit van een door de overheid georganiseerde bankrun. Jaloezie? Nee:

"Staatsgevaar, want financier van een parallelle staat".

Bedrijven die deels van de staat zijn, zoals Turkish Airlines, haalden hun geld van de bank, miljarden in totaal. In augustus 2014 werd gedurende een periode ook de aandelenhandel verboden, waarna de koers drastisch daalde. De bank redde het dankzij de ondernemers die Gülen steunen.

Intussen begonnen staatsbanken ook een tak van islamitisch bankieren. Wilde Erdoğan de bank vernietigen? Erdoğan ontkent. Intussen worden in oktober 2014 de fondsen van aan Gülen gelieerde humanitaire organisaties bevroren.

Ook de AK-partij wordt 'gezuiverd' van Gülenisten. De boekhouding van hun firma's wordt plotseling uitgevlooid, waarop miljoenenboetes kunnen volgen. Er ontstaat een klimaat waarin je op je woorden moet passen.

Eind maart vroeg Erdoğan om uitlevering van Gülen, in 2008 al vrijgesproken maar in de VS gebleven. Obama weigert dit. In december 2014 verzocht de staat aan de rechter om een arrestatiebevel.

De volgende ronde begon ook in december 2014 met de arrestatie van 24 "krachten van het kwaad" (Erdoğan), te weten medewerkers van o.a. de Gülenistische krant Zaman en het kritische televisiestation Şamanyolu

(zo schrijf je die naam; zonder de komma onder de S staat er "strooien pad" in plaats van "Spiritueel pad")

opgepakt wegens "de vorming van een terroristische groep, smaad en vervalsing", onder heftig protest van de Europese Unie. Erdoğan: "De EU moet zich met haar eigen zaken bemoeien". De verbinding met de onthullingen van een jaar eerder is duidelijk in de woorden van premier Davutoğlu (zo schrijf je die naam: 'Zoon van David'):

"Wie dossiers aanlegt tegen de premier die aan de macht kwam dankzij de nationale wil, zal rekenschap afleggen aan het volk en de geschiedenis."
(Stevo Akkerman, Trouw 14 dec 2014, Hetze tegen media tast democratie Turkije almaar verder aan.)

[Aanvulling augustus 2015:]

Erdoğan liet vervolgens alle aan Gülen gerelateerde scholen laten sluiten. Het Constitutionele Hof heeft echter bepaald dat dit ongrondwetting is, want strijdig met de vrijheid van onderwijs die in de grondwet is verankerd.
(NRC 14 juli 20125).

De hetze tegen de media

Zelfcensuur door de kapitalistische structuur van de media

Een krant of tv-station heeft een eigenaar, een van de 'mediabazen'. Wie zijn dit zoal? Journalistiek bekwame mensen? Nee, mensen die geld willen verdienen. Doorgaans zijn de eigenaren van de media ook de eigenaren van de grote bouwbedrijven in Turkije. Deze horen op hun beurt doorgaans bij de clan rond Erdoğan.

Een bouwbedrijf wil graag opdrachten. Wel, er was een burgemeester, daarna premier en nu president, genaamd Erdoğan, die graag wilde bouwen: grote, vaak megalomane projecten zelfs. Die moet je dus te vriend zien te houden, al dan niet met behulp van steekpenningen. Dit lukt je niet als je ook een kritische krant of tv-station bezit. Kritiek is hem verre van welgevallig. Dus ontstond er zelfcensuur. Dit bleek wel erg duidelijk bij het Gezipark-protest, waarover de machtige media aanvankelijk zwegen. Dus togen duizenden demonstranten naar het gebouw van de NTV, de bekendste nieuwszender, aan de andere kant van de stad. Zij eisten "echte journalistiek".

De laatste kritische Turk verlaat de krant. Journalisten bij bosjes ontslagen; meeste media zijn nu 'braaf'. Erdal Balcı, Trouw 2 augustus 2013.
"De druk op de krantenuitgevers kwam vaak hoogstpersoonlijk van premier Tayyip Erdoğan."

Turkse media doen liever zaken dan berichtgeving. Turkse mediabazen gaan voor politici door het stof en laten verslaggevers hun zaken behartigen. De plaag van gekuiste berichten wordt erger. Yavuz Baydar, NRC Handelsblad 26 juli 2013.

"We hoeven alleen maar naar de geldstromen te kijken. De grote Turkse media zijn in handen van magnaten die actief zijn in andere belangrijke sectoren van de economie, zoals de telecommunicatie, het bankwezen en de bouw."

"Door belangenconflicten zijn de redacties in Turkije veranderd in gevangenissen: berichtgeving over corruptie is in het huidige Turkije vrijwel afwezig."

"Terwijl de wereld zich richt op het vraagstuk van journalisten die in Turkije gevangen zitten - bijna allemaal Koerden - is de doodsteek voor ons vak toegebracht door eigenaars die bewust de redactionele onafhankelijkheid vernietigen, onderzoeksjournalistiek blokkeren en journalisten ontslaan die kritiek uiten."

Journalisten gevangen

Voor journalistiek heb je journalisten nodig, maar Turkije is het land met vrijwel de meeste gevangen journalisten ter wereld. Ook de NRC-correspondent Bram Vermeulen bleek voor de grenswacht ineens "een veiligheidsprobleem" te zijn. Hij schrijft:

Voor Turkse pers is zwijgen normaal; Bram Vermeulen, 8 juni 2013 NRC Handelsblad.
De woede van de demonstranten in Turkije richtte zich op de Turkse media, die weigerden de omvang van het protest in beeld te brengen. De zelfcensuur was nog nooit zo zichtbaar. Ook correspondent Bram Vermeulen blijkt een ‘veiligheidsprobleem’ te zijn.
"Censuur en zelfcensuur zijn sinds de staatsgreep begin jaren tachtig een gewoonte voor Turkse journalisten. Pas op Taksim voelt de urbane middenklasse hoe het werkt."
[Een journalist:]
„De demonstranten realiseren zich niet dat wij de beslissingen niet nemen. Dat zijn onze bazen, die belangen hebben in alle sectoren van de economie. Sinds de jaren tachtig, de jaren van de economische liberalisering onder premier Özal, begrijpen ondernemers heel goed dat ze aan de regering geld kunnen verdienen. Onze berichtgeving mag die belangen niet in de weg staan.”

Een Turks-Nederlandse journaliste, o.a. voor Özgür Radyo (Radio Vrijheid"), Füsun Erdoğan is in november 2013 veroordeeld tot levenslang - zij zat al sinds 2006 vast - wegens "een poging tot het gewelddadig ondermijnen van de constitutionele orde". Zij leidde een communistische partij die dan een "terreurorganisatie" zou zijn, wat zij altijd heeft ontkend. In mei 2015 kwam zij onverwachts vrij, althans haar zaak zou voorgelegd worden aan het Hooggerechtshof, na internationale druk, o.a. vanuit Nederland.

In december 2014 werden 24 journalisten en producers aangeklaagd wegens "vorming van een terroristische groep". Zij zouden "een parallelle staat" hebben gevormd met eigen scholen, media en aanhangers op allerlei sleutelposities in de samenleving, met name bij justitie. Deze woorden verwijzen doorgaans naar de hierboven al genoemde Gülen-beweging.

Desondanks verklaarde Erdoğan dat "de pers nergens zoveel vrijheid heeft als in Turkije", een aperte leugen vanuit de staat die, onder de noemer 'bescherming van de openbare orde' in januari 2015 met een wet kwam waarmee de staat websites binnen een paar uur, zonder tussenkomst van de rechter, te kunnen sluiten.

Op 6 januari 2015 werd de Nederlandse journaliste Frérike Geerdink gearresteerd door de anti-terreur-brigade. Zij zou "de reputatie van de Turkse staat hebben geschaad en propaganda hebben gemaakt voor een terreur-organisatie" - lees: hebben gepubliceerd over de Koerden. (Marloes de Koning, NRC 7 januari 2015)

Op 7 januari 2015 werd de Nederlandse journalist Mehmet Ülger aangehouden. Hij zou zonder toestemming foto's hebben gemaakt in een Turkse rechtszaal, te weten tijdens het proces tegen de hierboven genoemde Füsun Erdoğan. Na 'invloed' uit Nederland werd hij weer vrijgelaten en later vrijgesproken.

Twitter, Facebook en YouTube zijn terug, maar intussen zijn er wel duizenden websites gesloten. Intussen zijn de Turken 'dus' aardig bekwaam geworden om dit te omzeilen (idem). Anderzijds wordt ook hier steeds meer aan zelfcensuur gedaan.

"Om de haverklap dwingen Turkse rechters journalisten tot zwijgen." (Marloes de Koning, NRC 6 januari 2015). Turkse media mogen niet berichten op het grote, hierboven vermelde corruptieonderzoek naar de hooggeplaatsten. De laatste vier jaar moesten de media zwijgen over 150 onderwerpen. Het gevolg is dat de sociale media dit nu juist wel gingen doen, maar deze worden nu dus ook scherp in de gaten gehouden. Zo werd onlangs een nieuwslezer gearresteerd, Sedef Kabas, vanwege een tweet, een zestienjarige jongen die in een tweet de president beledigd zou hebben en de cartoonist Musa Kart vanwege hetzelfde.

Een islamitische democratie?

Veel islam, weinig democratie

Wie 'democratie' opvat als tolerantie van en ruimte voor de rechten van minderheden, komt in het Turkije van de AKP bedrogen uit. In december 2014 verklaarde de Europese Commissie dat het gedrag van Turkije indruist tegen de Europese waarden en de basisprincipes van de democratie. Erdoğan: "De EU moet zich met haar eigen zaken bemoeien."

Hier is het: wie de meeste stemmen heeft, bepaalt. De AKP heeft een kleine meerderheid, dus de AKP bepaalt. Binnen de AKP bepaalt de leider, dus Tayyip Erdoğan, eerst premier, nu president. Deze is bepaald geen voorstander van tolerantie en liberalisme. Zijn prioriteit is niet 'meer democratie' maar 'meer islam'. Aan Erdoğan komt de eer toe dat hij de macht uit de handen van de generaals heeft gegrist, maar bepaald niet de eer dat hij de macht aan het volk heeft gegeven, of je moet 'de meerderheid' zien als 'het volk'. Er is geen ruimte voor de oppositie, er is wraak op de oppositie, die ook nog eens hopeloos verdeeld is. Erdoğan na zijn verkiezing tot president:

"Van nu af aan zoeken we ze op in hun holen."

"Vanaf morgen slaan sommigen op de vlucht."

(Erdoğan zweert wraak op oppositie na electorale winst; Marloes de Koning, NRC 31 maart 2014)

"Is democratie een voertuig (araç) of een doel (amaç)? ... Voor ons kan democratie nooit een doel zijn. In de context van een islamitische samenleving moeten we beseffen dat democratie niet meer is dan een instrument."

"Kortom," zegt Eniş Odacı in Trouw, 5 april 2014; Voor Erdoğan is democratie tijdelijk, "... Hij plaatst het ideaal van de islamitische samenleving boven het ideaal van de democratische samenleving. De democratie is alleen nodig voor het organiseren van een meerderheid zodat wetten aangepast kunnen worden. In Erdoğans visie bescherm je de islamitische samenleving tegen de democratie via de democratie."

Deze is een islamiseringproject begonnen, tot ergernis van de seculieren, die het vóór de opkomst van de AKP voor het zeggen hadden. Ja, democratie dus: nu tellen de stemmen van de religieuzen op het platteland ook mee. De aanhang van de AKP vindt men vooral op het platteland, bij de religieuzen en de lager opgeleiden, de seculieren met een westerse levensstijl vindt men in de steden zoals Istanbul en İ zmir en in de middenklasse, althans in de duurdere wijken hiervan.

De onderliggende waarden botsen behoorlijk. Zoals bekend, kent de islam veel leefregels, die in andere landen onder het gezag van de politiek vallen. De islam kent geen scheiding van moskee en staat. Er is forse polarisatie ontstaan tussen de seculieren en de religieuzen. Alleen de laatsten krijgen nu nog officiële functies als bijvoorbeeld burgemeester van Istanbul, maar ook bijvoorbeeld de voorzitter van de voetbalbond - en waar mogelijk ook de magistraten.

Binnen de religieuzen hebben de niet-sunnitische het dan nog weer moeilijk, bijvoorbeeld de Alevieten, waarvan er veel zijn in Turkije. Dit komt mede door de hoge kiesdrempel van 10 procent, die kleinere groepen dan niet halen.

Zo verschijnt er in Istanbul een enorme moskee op de grootste berg.

Overal verschijnen gebedsruimtes met er omheen een straal van een paar honderd meter waarin geen alcohol geschonken mag worden.

Ook schieten er grote winkelcomplexen uit de grond - met gebedsruimtes, uiteraard aparte ruimtes voor vrouwen.

Alcohol wordt er alleen nog tersluiks en stiekem geschonken: blikje bier verpakt in een krant.

Stagiaires mogen geen stage meer lopen in gelegenheden waar alcohol geschonken wordt.

De strijd om de hoofddoek, eens verboden, is nu gewonnen door de religieuzen.

In de metro wordt nu omgeroepen dat er niet in het openbaar gekust mag worden.

Vrouwen worden opgeroepen om minder te lachen, drie kinderen te krijgen en niet zonder hun man te reizen. Een presentatrice, geliefd om haar sensuele lach, is ontslagen.

Ongehuwd samenwonen, bijvoorbeeld door studenten, wordt expliciet tegengegaan.

Het traditionele buikdansen op de tv bij de jaarwisseling is van het scherm verdwenen. Egypte kent een fatwa tegen deze traditie.

De dames op tv en in de bladen zijn tegenwoordig heel kuis gekleed.

Gevolg: de Turken storten zich massaal op het internet. De naam van het sexy Amerikaanse model Kate Upton is in Turkije vaker op Google aangeklikt dan waar ook ter wereld.

Bron: o.a.: Erdal Balcı, Buikdanseressen op tv? Niet in het 'nieuwe Turkije'; Trouw 8 september 2014.

Polarisatie

Duidelijk zal zijn dat de polarisatie in het land fors is toegenomen. Deze was er al, tussen seculieren en religieuzen, tussen de 'westerse' steden en het 'oosterse' platteland, en vooral tussen de Turken en de Koerden, maar ook binnen de islam tussen de sunnieten en de sji'ieten/Alevieten. De politiek richt zich nu naar het oosten, naar de islamitische wereld. Europa kan Turkije wel afschrijven.

Ook het conflict in Syrië en het ontstaan van de Islamitische Staat splijt Turkije. Turkije zou wapens geleverd hebben aan de IS, met het doel het de Koerden moeilijker te maken. De Koerden krijgen er nu en dan een recht bij, bijvoorbeeld om hun taal te gebruiken, maar gebombardeerd wordt er nog steeds.

Toen de Koerdische stad Kobani, net over de grens met Syrië, veroverd dreigde te worden - en later veroverd werd - werd door de IS, liet Turkije de Turkse Koerden de grens niet oversteken om hun stamgenoten over de grens te helpen. Dit was zout strooien in de wonden die de Koerden al hadden. Ze voelen zich misbruikt als stemvee en daarna weer vergeten en bestreden. Felle betogingen en botsingen met de politie volgden. De Turkse politie schiet dan met scherp. Niet dankzij de Turkse pers en tv, maar dankzij de sociale media weet het westen dit nu vrijwel onmiddellijk. Pas onder zware druk van met name de VS opende Turkije de grenzen voor de PKK-strijders, die inmiddels de stad - juister gezegd de overgebleven puinhopen ervan - heroverd hebben.

Ook de vele vluchtelingen vergroten de polarisatie. Deze zijn niet allemaal sunnitische Turken. Ze wonen in de armste wijken van de steden - waardoor de huurprijzen stegen - en werken bij tienduizenden tegen hongerloontjes in honderden naai-ateliers - waardoor de lonen daalden. Overal zijn bedelende Syrische kinderen te zien.

Een Alevitische vluchtelinge:

"Waarom moet ik toezien dat mijn kinderen benadeeld worden op belangrijke toelatingstesten omdat ze de moeilijke religieuze vragen niet kunnen beantwoorden?"

Bronnen: o.a.

Marloes de Koning:

'Kobani' opent oude wonden Koerden; NRC 9 oktober 2014

Turkije zet PKK buiten spel; NRC 21 oktober 2014

Erdal Balcı: Valt Turkije uit elkaar? Trouw 24 september 2014

'Het Volk' wil een Sterke Leider - deze wil een Groot Rijk

Het volk wil ... ?

De steeds meer dictatoriale nu-president Erdoğan is gekozen. Er is dus een volk, althans een goed deel daarvan, die graag Een Sterke Leider wil. Dit zit al heel lang in de cultuur van dit land. Toch zagen we een kentering in het Gezi-park, gevolgd echter door een sterk toegenomen onderdrukking van welk verzet dan ook.

Kijken we even verder naar het oosten in de etnische en culturele bakermat van dit volk, dan zien we daar president Berdymuchammedov van Turkmenistan. Deze heeft een voorkeur voor de kleur wit. 'Dus' moeten alle regeringsfunctionarissen - lees: dus iedereen - de auto wit laten spuiten, iets dat tien maal het gemiddelde maandsalaris daar kost, of maar een fiets kopen. De regeringsgebouwen zijn inmiddels voorzien van een laag wit marmer ten koste van miljoenen dollars.

... Een Sterke Leider

Een Sterke Leider dus die zich "de beschermer van de Turkmenen" laat noemen. Kiest ook het volk daarvoor? Het volk heeft geen keus. Men moet daar urenlang in het gelid staan om tijdens massa'demonstraties' de president toe te juichen. Er is geen vrijheid van meningsuiting, geen onafhankelijke pers, terwijl de critici er voor jaren achter tralies zitten.

Wit is het nieuwe zwart voor Turkmeense automobilisten; Eva Cukier; Trouw 2 februari 2015.

Ook in Rusland zien we Een Sterke Leider, ook gekozen door een volk dat daar althans ten dele behoefte aan heeft. Daar streeft deze naar het herstel van een groot Sovjet-rijk. Niet ver van Turkije zien we nu de 'Islamitische Staat' met een kalief die streeft naar een islamitisch wereldrijk.

Zo stelt president Erdoğan zich nu op als een sultan. Ook hij streeft naar herstel van een groot rijk: het Ottomaanse rijk dat zich eens uitstrekte van Marokko via Soedan via de Perzische Golf tot Macedonië - overigens een rijk met veel godsdienstvrijheid, een oriëntatie op de Franse taal en cultuur en met bepaald niet al te brave sultans. Erdoğan wil nu dat Turkije de leidende rol op zich neemt van alle sunnieten, van Marokko tot Pakistan, maar dan wel met, uiteraard, een brave sultan.

Erdoğan belooft "een nieuw modern Turkije", een veel exporterend, stabiel en uiteraard democratisch Turkije. Intussen wordt gewerkt aan een nieuwe grondwet met, uiteraard, meer bevoegdheden voor de president: van ceremonieel-met-bevoegdheden naar uitvoerend, dus een presidentiele democratie in plaats van een parlementaire democratie.

Intussen is hij al begonnen met de bouw van het grootste vliegveld ter wereld, een derde brug over de Bosporus, een autotunnel eronder. een zijkanaal van de Bosporus, snelwegen en hoge-snelheidtreinen, heel veel winkelcentra - en, uiteraard, een paleis met meer dan duizend kamers, een in Istanboel en een in de bossen bij Ankara, uiteraard met en eigen landingsbaan ernaast: megalomane gebouwen in een neo-Ottomaanse stijl. Deze projecten krijgen de namen van de voormalige Ottomaanse sultans.

De gelijkenis met Poetin is treffend. Hun geloof verschilt, maar vrome gelovigen zijn zij - Erdoğan heeft de imamschool doorlopen. Hun greep op de media is inmiddels goed vergelijkbaar. Beiden zijn, althans in hun retoriek, 'Mannen van Het Volk'. Van het stoere paardrijden van Poetin is het voetballen van Erdoğan een goede equivalent. Uiteraard wint de partij waarin hij meespeelt. Ook hun paleizen verschillen weinig in megalomane grootheid en luxe, dus ook in kosten voor de staat en beide zonder in acht neming van enige zorg voor of wet inzake het milieu.

Hij gaat steeds meer op hem lijken; Erdal Balcı, Trouw 9 augustus 2014
Erdoğan ontwikkelt zich tot een alleenheerser die volgens velen gelijkenis vertoont het de Russische president Poetin. Correspondent Erdal Balcı zoekt de overeenkomsten.

De nieuwe sultan

Oude gebouwen worden teruggerestaureerd in de Ottomaanse stijl, nieuwe gebouwen hebben een neo- of fantasie-Ottomaanse stijl, resulterend in een soort Disney-stijl. De president bemoeide zich persoonlijk met een populaire tv-serie over sultan Suleyman uit de zestiende eeuw en diens hof. De wijn van dit hof werd uit de serie verbannen, de vrouwen werden wat netter gekleed. De taal, destijds was Frans de taal van het hof, werd Ottomaans.

Hoogwaardigheidsbekleders kijken wel even op bij hun ontvangst: de ere-escortes zijn gekleed in Ottomaanse kostuums.

Erdoğan wil dat op de Turkse scholen het Ottomaans weer wordt verplicht als vak. Dit is contra-revolutionair: het Ottomaans wordt in het Arabische schrift geschreven en bevat tal van Arabische woorden die er na 1923 allemaal zijn uitgezeefd. De grammatica van het Turks is sindsdien streng-logisch opgebouwd, terwijl die van het Ottomaans ronduit primitief is te noemen.

Flirten met de Ottomanen; Pieternel Gruppen, Trouw 27 januari 2015.

Op naar het herstel van de glorietijd dus, naar een groot en machtig land, dat ook nog eens heel vroom en braaf is ... Zo vroom en braaf is het land nu nog niet, getuige de volgende paragraaf die dit essay afsluit met een ...

In memoriam

Erdal Balcı vertelt ons in

Trouw, 17 mei 2014:
Turkse arbeider sneuvelt voor Erdoğans droom.
De Turkse economie moet blijven groeien. Aan dat streven maken premier Erdo ğan en zijn AKP-regering alles ondergeschikt, ook het leven van Turkse mijnwerkers - en in

De Groene Amsterdammer, 29 mei 2014:
Gewetenloze groei. Premier Erdoğan gaat over lijken.
De Turkse premier Tayyip Erdoğan wil extreme economische groei bereiken. De staat ziet daarom door de vingers dat werknemers worden uitgeknepen. 'De AKP-regering heeft een slavenklasse gecreëerd.':

De mijnen in Soma zijn geprivatiseerd. De nieuwe eigenaar had, uiteraard, nauwe connecties met de regering. Vergroting van de winstmarges werd nu het doel. De productie schoot omhoog. Onopgeleide mijnwerkers daalden erin af met de goedkoopste maskers in de mijn met onvoldoende censoren en luchtblazers in plaats van luchtfilters en koolmonoxide-afzuigers. Geen pauzes meer voor de mijnwerkers: doorwerken! Met trots werd ook vermeld dat de kosten van de winning van een ton kolen was gedaald van 130 naar 28 dollar.

Afgedaald waren honderden mijnwerkers, maar niet volgens de eeuwenoude regel dat de ploegen niet in de mijn zelf mogen wisselen, omdat dit vijftien minuten extra productietijd opleverde. Juist toen brak er brand uit op 14 mei 2014.

Omhoog kwamen de levenloze lichamen van driehonderd mijnwerkers na de brand, een nog onbekend aantal was nog beneden. De reddingswerkzaamheden werden een uur lang onderbroken omdat de premier er even was. De media schonken er maar mondjesmaat aandacht aan. In de overlijdensrapporten van de artsen (!) stond dat zij onderweg naar het ziekenhuis zijn gestorven. Aperte leugens.

Geen zaak voor de regering? Na de mijnramp kwamen er protesten, maar iedere poging tot protest werd met traangas en erger in de kiem gesmoord. Er gaan foto's en video's rond waarin te zien is dat een veiligheidsadviseur van Erdoğan, in een net pak gestoken, een protesterende jongeman op de grond nog een harde trap nageeft. Op andere beelden geeft de premier zelf een arbeider harde klappen.

Erdoğan:

"Ongelukken horen nu eenmaal bij dit werk. Overal ter wereld zijn mijnrampen."

Erdoğan noemde hier voorbeelden van, niet erbij vermeldend dat deze in de negentiende eeuw plaatsvonden.

Op de scheepswerven en in de bouw is de veiligheidssituatie vaak al even schrijnend. Sinds Erdoğan aan de macht is, is het aantal ongelukken op de werkplek explosief gestegen: veertienduizend arbeiders in twaalf jaar. Twaalfhonderd dode arbeiders per jaar, honderd per maand, vier per elke werkdag.

Bij de tewaterlating van een schip bezuinigde de bouwer op zandzakken voor het hierbij nodige gewicht. Negentien arbeiders dienden als dit gewicht. Het touw brak: drie ervan overleden, zestien raakten gewond.

Bij de bouw van het voetbalstadion voor Galatasaray was er zoveel haast, dus druk op de arbeiders, dat de veiligheidsvoorschriften niet meer in acht werden genomen. Een muur stortte in - met arbeiders eronder.

Slotwoord

Democratie is niet 'de meerderheid bepaalt', maar 'respect en ruimte voor minderheden, vooral voor de oppositie'. Onafhankelijke en vrije media zijn hierbij onontbeerlijk.

Turkije glijdt af naar een dictatuur van De Grote Leider van De Meerderheid, maar er zijn tegenkrachten opgetreden.

Zo protesteerde duizenden scholieren op 13 februari 2015 tegen de toename van islamitisch onderwijs en vóór onderwijs dat gestoeld is op seculiere wetenschap.

Ook protesteerde duizenden mannen en vrouwen op 21 en 22 februari in vele steden tegen de 'normaliteit' van verkrachting na de moord op een studente, 20 jaar jong, omdat zij zich had verzet tegen een taxichauffeur die haar probeerde te verkrachten. Zo werd de president (eerder: "Mannen en vrouwen zijn niet gelijk") gedwongen het gerecht in te schakelen tegen de dader(s).

Macht corrumpeert. Staatsmacht vraagt om scheiding der machten die elkaar controleren en in evenwicht houden. Macht vraagt om tegenwicht.

Werkgroep Tegenwicht