Start Omhoog

Citaten uit

Voor Turkse pers is zwijgen normaal

De woede van de demonstranten in Turkije richtte zich op de Turkse media, die weigerden de omvang van het protest in beeld te brengen. De zelfcensuur was nog nooit zo zichtbaar. Ook correspondent Bram Vermeulen blijkt een ‘veiligheidsprobleem’ te zijn.

Bram Vermeulen, 8 juni 2013 NRC Handelsblad

[... ... ...]

Een agent verschijnt met paspoort, verblijfsvergunning en een stapel kopieën vol uitroeptekens en rode strepen. „U mag Turkije niet binnen. Er is een veiligheidsprobleem.” Ik wijs hem op mijn perskaart en laat hem het nummer van de woordvoerder van de president zien.

[...]

„Er staat een rode stip achter jouw naam. Je bent een veiligheidsprobleem.”

[...]

Er is woede over het verdwijnen van een park voor een winkelcentrum, het verstikkende traangas, de plastic kogels. Er is woede over een nieuwe aanscherping van de alcoholwet, de abortuswet, de tientallen journalisten in de gevangenis. Er zijn boze Koerden en boze nationalisten, boze homo’s en boze voetbalsupporters. Het is, zoals een hoofdredacteur die ik later spreek het zegt, „de opstand van de ongelukkige mensen”, die na tien jaar AKP het gevoel hebben dat ze niet meer meedoen.

[...]

Taksim brengt niet alleen ongewone allianties bij elkaar, maar ook een a-politieke generatie, die zich verzet tegen het conservatieve beleid van de AKP maar ook niks heeft met de ‘ik ben tegen alles’-houding bij de oppositie.

[...]

Al die woede balt zich samen tegen het enige doelwit dat achterblijft op Taksim als de oproerpolitie zich terugtrekt: de Turkse media, die vanaf de eerste dag van het protest de andere kant opkijken. Niet alleen de staatstelevisie bagatelliseert de omvang van de protesten, ook de private 24-uurszenders NTV, CNN Türk, Fox en Habertürk.

[...]

„Leugenmedia” en „uitverkoop media”, wordt er gescandeerd.

[...]

Twee dagen lang stonden de demonstranten voor het hoofdkantoor van de zender. Op maandag maakte de directie officieel zijn excuses voor het falen. Maar de excuses kwamen te laat, tientallen jaren te laat, zegt Cubukçu.

„Onze taak is al jaren om het volk rustig te houden op het moment dat het spannend wordt.”

Censuur en zelfcensuur zijn sinds de staatsgreep begin jaren tachtig een gewoonte voor Turkse journalisten. Pas op Taksim voelt de urbane middenklasse hoe het werkt.

„In de jaren tachtig negeerden we het protest van linkse groeperingen. In de jaren negentig censureerden we alles rond de opstand van de Koerden in het oosten. We wisten wat er gebeurde, maar vertelden het niet”, zegt Cubukçu.

De vernietiging van de duizenden dorpen in het zuidoosten, de operaties van de doodseskaders van JITEM, de verdwijning van duizenden Koerden. Het mocht geen nieuws zijn. Nog dagelijks woedt op Twitter een oorlog tussen Turken over deze onderwerpen. Elk interview met een Koerd die vertelt over de bloedige jaren 90 wordt bedolven onder een lawine van woede.

De taboes veranderen volgens de cadans van de politiek. In de jaren 80 en 90 riskeerde iedere Turk met kritiek op het leger gevangenisstraf, of erger. Daaraan kwam een einde toen de AK-partij in 2002 de verkiezingen won, de macht van de generaals brak en honderden officieren werden gearresteerd wegens staatsondermijnende activiteiten. Maar de taboes zijn gebleven.

Eind 2010 riep premier Erdoğan alle hoofdredacteuren in het land bij elkaar voor een nieuwe mediacode. Ze beloofden hem plechtig geen nieuws meer te verspreiden „dat aanzet tot haat, en vijandschap”. [...]
Bij het overleg zitten geen Koerdische hoofdredacteuren, tientallen Koerdische publicisten zitten in de gevangenis. De hoofdredacteuren beloven de premier steun „in de strijd tegen terreur”.

[Een journalist:]

„De demonstranten realiseren zich niet dat wij de beslissingen niet nemen. Dat zijn onze bazen, die belangen hebben in alle sectoren van de economie. Sinds de jaren tachtig, de jaren van de economische liberalisering onder premier Özal, begrijpen ondernemers heel goed dat ze aan de regering geld kunnen verdienen. Onze berichtgeving mag die belangen niet in de weg staan.”

CNN Türk is onderdeel van de Doğan mediagroep, eigenaar van kranten, radio en televisiezenders. In 2008 durfde de groep het nog aan om te publiceren over de vermeende corruptie met geld dat door de Duitse liefdadigheidsinstelling Vuurtoren onder Turkse migranten werd ingezameld. Het geld zou naar de regerende AK-partij zijn gestuurd. Twee jaar later kreeg Dogan een belastingaanslag van 4 miljard dollar. Het betekende bijna de ondergang van het mediaconcern.

„Sindsdien schrijven we nooit meer over corruptie”, zegt de hoofdredacteur.

Wie het onderwerp durft aan te raken, raakt zijn baan kwijt. Maar de Turkse journalistiek zag in de afgelopen jaren tal van grote namen verdwijnen, die niet over corruptie schreven maar wel een ander geluid lieten horen. Anchor Can Dündar, Banu Güven, columnist Hasan Cemal, de lijst is eindeloos, net als de routineuze zelfcensuur.

„Er was een incident dat de opmaat was voor het debacle op Taksim”, vervolgt Akar. Het gebeurde op 28 december 2011, toen twee Turkse F16’s een groep Koerdische smokkelaars bombardeerde in de bergen op de grens tussen Turkije en Irak. [...]

In deze krant en in de VPRO-serie Langs de Grenzen van Turkije kwamen de nabestaanden van de Koerdische smokkelaars uitgebreid aan het woord. Een van de Turkse producenten die meewerkten aan de documentaire kreeg onlangs van een lokale gouverneur te horen dat hij „met de verkeerde mensen werkt”.

De geheime dienst is langs geweest bij mensen die we hebben geïnterviewd, weet hij. Is de documentaire de druppel geweest? Is de rode stip een waarschuwing voor het overschrijden van een grens die alle Turkse media kennen?

„Ik heb je al gezegd: weet waar je aan begint als je dit onderwerp aanraakt'”, waarschuwde die producer.

„De Turkse media zijn als junkies geworden. We zijn zo gewend geraakt aan de drug van de leugen, dat we niet meer zonder kunnen”, zegt de hoofdredacteur van CNN Türk. Ridvan Akar staat voor een dilemma, zegt hij. „Ik heb afgelopen maandag enorme ruzie gekregen met mijn vrouw. Die zei: vergeet het geld, denk aan je principes. Vertel de waarheid.”

De 24-uurszenders worstelen met hetzelfde dilemma. De inkomsten lopen terug. De eigenaren van de media lijden grote verliezen. De Turkse beurs verloor maandag 6 procent van zijn waarde. De beurskoers van de eigenaar van NTV daalde 10 procent. Restaurants van dezelfde eigenaar worden geboycot. Garantibank, ook onderdeel, kreeg honderden opzeggingen van rekeninghouders. De leugen kost geld.

Sinds maandag hebben de zenders hun camera’s weer op Taksim staan. [...] "De angst is gebroken."

[...]

Start Omhoog