~
[Home] ~
DE EERSTE GOLF (1977-1978) EN HAAR GEVOLGEN
[Blz
12]
De
actievoerders
De feiten onderzocht
De geruchten verspreiden zich
Einde van de eerste golf
Terwijl in de jaren zestig en het begin van de jaren
zeventig zwarte Amerikanen hun burgerrechten bevochten, en studenten tegen de
Vietnamoorlog demonstreerden, onderging de Amerikaanse samenleving een sociale
en culturele omwenteling. Het maatschappelijke gistingsproces leidde tot de
opkomst van nieuwe groeperingen, zoals feministen en homo's, die nieuwe
politieke eisen stelden en die een libertijnser klimaat deden ontstaan. De bestaande
zedelijkheidswetgeving werd, mede door een aantal belangrijke rechterlijke
uitspraken, steeds moeilijker te handhaven. Met het verruimen van de
tolerantiegrenzen voor seksueel getinte uitingen werden er nieuwe vormen van
erotiek zichtbaar en ook de handel in pornografie trad in het daglicht.
Tegelijkertijd bestond er tegen deze ontwikkeling een onderstroom van
maatschappelijk verzet, maar vooralsnog kon deze geen sterke vuist maken.
Veel van de opposanten beschouwden de toenemende seksuele
tolerantie als immoreel. President Nixon stelde in 1970 een commissie in van
vooraanstaande figuren uit de sociale wetenschappen die als opdracht kreeg, na
te gaan welke maatschappelijke schade door pornografie wordt teweeggebracht. De
commissie ontdekte geen aantoonbaar verband tussen pornografie en geweld.
[Blz.
13]
Het verzet verdween daardoor echter niet. Het weekblad
Time stelde in een omslagartikel onder de kop "De Pornoplaag" dat
"de toenemende zucht naar porno een uiting is van verval, van een alles
verpestende verveling en van een toenemende maatschappelijke onverschilligheid
ten behoeve van dwangmatige persoonlijke bevrediging.' [*1]
Dat er bij het in omvang toenemende aanbod van porno soms
kinderen en pubers te zien waren, ontsnapte niet aan de aandacht (zo werd het in
"De Pornoplaag" opgemerkt), en dit werd voor de opposanten een
aanknopingspunt.
In 1976 publiceerde Robin Lloyd, correspondent van het
omroepnetwerk NBC, een boek over jongensprostitutie, For Money or Love: Boy
Prostitution in America [*2]. In het boek, waarvoor een Senator een woord vooraf
had geschreven, werd gesuggereerd dat er omvangrijke prostitutie-netwerken
bestonden waarbij 300.000 jongens zouden zijn betrokken.
De basis voor de opvatting dat de kinderpornohandel een
omvangrijke bedrijfstak vormt, werd door dit boek gelegd. Uit het boek blijkt
echter nergens dat aan het getal 300.000 enige telling ten grondslag ligt.
Integendeel: Lloyd stelt dat het gaat om een werkhypothese die hij aan een
aantal deskundige personen had voorgelegd om te zien wat hun reactie zou zijn [*3].
Dat weerhield Judianne Densen-Gerber, directrice van een
keten van herstellingsoorden voor drugsverslaafden (Odyssey House), er niet van
het thema over te nemen. Zij begon de publieke opinie te mobiliseren tegen
pornografische afbeeldingen van kinderen, waarop Loyd haar naar ze zei attent
had gemaakt. In hetzelfde jaar, 1977, trad de zangeres Anita Bryant, een
zangeres van fundamentalistisch-christelijke signatuur, voor het voetlicht met
haar campagne tegen burgerrechten voor homo's. Onder het motto "Redt onze
kinderen", hield zij het volk voor dat homo' s kleine jongens verleiden.
De door Densen-Gerber en Bryant gevolgde tactiek is
kenmerkend voor actievoerders buiten het officiële circuit van gevestigde
gezaghebbende instellingen. Om aandacht te krijgen voor hun campagne moeten ze
"nieuws" maken. Genuanceerde visies zijn zelden nieuws. Densen-Gerber
richtte zich op de kinderporno. Ze trok het land door, hield dramatische
persconferenties waarin ze kinderporno liet zien die ze ter plaatse zou hebben
gekocht, en beschreef in geuren en kleuren de gevaren van seksueel contact in de
jeugd. Ze werkte samen met de Congresafgevaardigden Kildee en Murphy die een
federaal verbod op de commerciële verspreiding van kinderporno voorbereidden.
Vaak trad ze op met plaatselijke maatschappelijk werkers en gezagsdragers die
haar visie deelden. Deze laatsten organiseerden dan demonstraties voor de
winkels waar kinderporno verkrijgbaar zou zijn.
De media hielden de verhalen over seksueel geëxploiteerde
kinderen nauwkeurig bij. In de landelijke tijdschriften verschenen in 1977 negen
artikelen [*4]; de New York Times, die toch bekend staat als wars van
sensatiezucht, drukte er in dat jaar 27 af (tegen één in de twee jaren
daarvoor). Toen in mei 1977 het zeer populaire TV -programma Sixty Minutes een
uitzending aan kinderporno wijdde was een stortvloed van brieven aan politici
het gevolg [*5]. Dat voorjaar hield een commissie van het Huis van
Afgevaardigden [*6] een serie hoorzittingen over het onderwerp, die tot de
herfst zou duren.
[Blz
14]
Het onderwerp bleef zo in het nieuws, er werd een platform
door gecreëerd voor de actievoerders tegen kinderporno, en er werd voor gezorgd
dat hun roep om maatregelen politieke ondersteuning kreeg.
Personen met seksuele gerichtheid op jeugdigen werden in
de campagne voorgesteld als groot in aantal, goed georganiseerd en een ernstige
bedreiging voor de samenleving. Opgeblazen cijfers onderstreepten het gevaar
(zie hoofdstuk 5). De media namen de beweringen en het taalgebruik van de
actievoerders over zonder twijfel te uiten. Deze "nationale kliek van
gulzige, perverse lieden" (zoals de Chicago Tribune het stelde) zou
organisatorisch goed in elkaar zitten [*7]. Volgens Lloyd bestonden er in
binnen- en buitenland "goedlopende organisaties die rijke klanten aan porno
en jongens helpen." *8] Een functionaris van de Landelijke Vereniging van
District Attorneys (in Nederland: hoofdofficieren van justitie) verklaarde als
getuige voor het Congres dat:
"de genoemde activiteiten een ondergronds
netwerk vormen waarvan de tentakels van New York tot Louisiana reiken. (...)
Degenen die op onze kinderen jagen staan nauw met elkaar in contact.
Schijnbaar op zichzelf staande gevallen van onzedelijk gedrag blijken bij
nadere beschouwing te wijzen op een hoog-ontwikkeld communicatienetwerk."
[*9]
Densen-Gerber stelde tegenover het Congres dat de
georganiseerde misdaad achter de kinderporno zat. [*10]
Naarmate volwassenen met seksuele belangstelling voor
kinderen steeds boosaardiger werden voorgesteld, leken hun slachtoffers steeds
kwetsbaarder. Tegenover de uitzonderlijk machtige dader met al zijn contacten in
de onderwereld, stond een zwak, willoos slachtoffer dat seksueel werd uitgebuit
en daardoor grote schade zou lijden en levenslang psychische gebreken zou
overhouden.
Het fotograferen van een kind in een seksuele pose stond
gelijk aan diens "verminking en vernietiging", aldus Densen-Gerber"
[*11], "hun ervaring is vernietigend; ze worden emotioneel en geestelijk
vermoord." [*12].
Lloyd Martin van de politie van Los Angeles (LAPD)
omschreef de desbetreffende misdaden als "erger dan moord":
"moord en doodslag zijn vreselijke dingen, maar ze
zijn snel voorbij. De slachtoffers van seksuele uitbuiting moeten de rest van
hun leven lijden onder de herinnering aan wat porno en seksuele afwijkingen
hun hebben aangedaan." [*(13]
Er werden geen feiten genoemd om te staven dat seksuele
ervaringen in de jeugdjaren steevast dergelijke gevolgen zouden hebben, maar het
heersende klimaat was niet zodanig dat dat nodig was. Niet alleen waren
dergelijke misdaden schadelijk voor individuele jeugdigen, zo werd gesteld, ze
bedreigden de gehele samenleving. Volgens Densen-Gerber "scheurt
kinderporno de waarden van het gezin en onze way of life aan stukken." [*14]
"Samenlevingen die moreel zijn bezoedeld, zijn tot ondergang gedoemd",
aldus een Congreslid tijdens de hoorzitting [*15].
[Blz. 15]
De commissie, voorgezeten door afgevaardigde Joho Conyers
Jr., had de hoorzittingen georganiseerd om zich een oordeel te vormen over het
voorstel van de afgevaardigden Kildee en Murphy voor de eerste federale wet
tegen kinderpornografie (zie Stanley in hoofdstuk 4). Het was deze serie
hoorzittingen die de kinderpornokwestie tot een nationale zaak zou maken.
De eerste zitting werd gedomineerd door het optreden van
Judianne Densen-Gerber. Voorzien van kinderpornobladen hield ze de geschokte
congres afgevaardigden voor dat ze, samen met Robin Lloyd, 264 van dergelijke
bladen had geteld, die elk maandelijks zouden verschijnen (een overdrijving met
een factor van enige tientallen; zie hoofdstuk 5). De cijfers die Robin Lloyd
nog had genoemd als werkhypothese, werden door Densen-Gerber als feit
gepresenteerd:
"Het boek van Lloyd liet zien dat er 300.000 jongens,
tussen acht en zestien jaar, zijn betrokken bij commerciële seks" [*16]
Ze vermenigvuldigde dit cijfer daarop met twee, omdat het
gezond verstand ingeeft dat er dan ook 300.000 meisjes bij zulke activiteiten
betrokken zijn. Daarop vermenigvuldigde ze het nogmaals met twee: volgens Lloyd
was het werkelijke cijfer namelijk "tweemaal wat hij statistisch kan
aantonen" [*17] en dat moest dus ongeveer een miljoen zijn.
Commissie-voorzitter Conyers vermenigvuldigde dit getal
andermaal met twee: behalve één miljoen weglopers telde Amerika ook nog eens
een zelfde aantal drop-outs van school. De contouren van een nationale ramp
werden zichtbaar. Voorzitter Conyers:
"Dus we hebben mogelijk te maken met zo'n twee
miljoen kinderen die een hapklare brok vormen voor seksuele exploitatie door
pornografen en dat soort" [*18]
Densen-Gerber was het er volmondig mee eens. Aanvaarding
van de Kildee-Murphy wet stuitte niet op enige tegenstand: 401 voor, 0 tegen.
Bijna geen der voor de hoorzitting opgeroepen getuigen met een behoorlijke
sociale status nam krachtig stelling tegen de morele verontwaardiging van de
actievoerders. Enkelen van hen die een verklaring aflegden uitten verhulde
kritiek. De Amerikaanse Bond voor Burgerrechten [*19] riep op tot waakzaamheid
legen het verbieden van "niet-obscene" erotische afbeeldingen van
minderjarigen, terwijl ze seksuele betrekkingen tussen volwassenen en
minderjarigen als zodanig afkeurde. Soms probeerde een getuige onderscheid te
maken tussen kinderen en adolescenten, en werd naar voren gebracht dat
vrijwillige seksuele contacten van laatstgenoemden tot op zekere hoogte ontzien
zouden moeten worden (met name de New Yorkse advocaat Charles Rembar) [*20].
Dergelijke uitlatingen werden echter door de overige verklaringen overstemd.
De feiten onderzocht
De beweringen van de actievoerders die aan deze wetgevende
arbeid ten grondslag lagen, bleken sterk overdreven te zijn. Twee omvangrijke
onderzoeken door de overheid voerden tot de conclusie dat ze niet op feiten
waren gebaseerd.
[Blz.
16]
Het ene onderzoek
werd uitgevoerd door een commissie van het Congres van de
staat lliinois: de Illinois Legislative lnvestigating Commission (ILIC) [*21].
De directe aanleiding voor dit onderzoek was dat de in die staat gelegen stad
Chicago in 1977 door Densen-Gerber was genoemd als een
"overstapplaats" voor jongens-prostitué's die zouden worden heen en
weer vervoerd tussen New York, Los Angeles, Houston en New Orleans." [*22]
Het ILIC-rapport werd gepubliceerd in 1980 na een drie
jaar durend onderzoek waarbij in samenwerking met FBI, postale recherche en
douane informatie over kinderporno werd verzameld, undercover-acties werden
georganiseerd en personen uit de sekswereld en veroordeelde seksmisdadigers
werden ondervraagd. In het rapport werd gesteld dat de grootste ondergrondse
publikatie met erotische afbeeldingen van kinderen en pubers
"ten hoogste duizend kopers kon bereiken. Zelfs als
elk van hen zijn exemplaar aan diverse anderen ter inzage zou geven, is er
veel verbeeldingskracht voor nodig om te menen dat er 'ergens daarbuiten'
vijftig- tot honderd duizend consumenten van kinderporno zijn." [*23]
De verhalen over kinderprostitutie moeten bij het publiek
angstaanjagende beelden hebben opgeroepen. Dat er nergens
justitie-functionarissen waren gestuit op georganiseerde groepen jeugd- en
kinderprostituees had deze angst niet weggenomen; daarvoor waren de verhalen al
te vaak als "feiten" naar voren gebracht.
In het ILIC -rapport werd vastgesteld dat veel van wat er
over kinderporno wordt geschreven niet is gedocumenteerd en dat de auteurs niet
in staat zijn gebleken hun beweringen met feiten te staven. Dit gold onder meer
voor de stelling van Densen-Gerber dat Chicago een centrum van jeugdprostitutie
was.
Het rapport; toonde voorts aan dat een van de anekdotes
over Densen's Odyssey House was verzonnen [*24] Densen had alles wat zij over
jeugdprostitutie in Chicago wist van Robin Lloyd vernomen, zo verklaarde een
medewerkster van Odyssey House [*25]
Robin Lloyd zelf werd eveneens bekritiseerd: hij had het
getal van 300.000 bij porno en prostitutie betrokken jongens in de wereld
gebracht, maar het bleek op niets te zijn gebaseerd. Tegenover de ILIC
verklaarde Lloyd dat hij aanvankelijk "lukraak" een getal van 30.000
had genoemd. Toen zijn gesprekspartners bij politie en Justitie hem antwoordden
dat dit waarschijnlijk een zeer conservatieve schatting was, had hij het aantal
opgeblazen tot 300.000 [*26]. Hij kon desgevraagd geen enkele bron noemen waarop
het aantal was gebaseerd.
Robin Lloyd's oorspronkelijke cijfer van 30.000 was
tegenover het Huis van afgevaardigden herhaald door Lloyd Martin,
rechercheur bij de politie van Los Angeles (het Los Angeles Police
Department, LAPD), maar dan als zijnde het aantal jongens dat,
"conservatief geschat", alleen al in de regio Los Angeles door pooiers
en pornografen zou worden uitgebuit [*27]. Doordat hij geen bron vermeldde, leek
het een onafhankelijke schatting te zijn. Pas tegenover de ILIC gaf Martin toe,
het cijfer van Robin Lloyd te hebben overgenomen [*28]. Ook hij kon geen andere
bron noemen.
Het andere onderzoek
werd uitgevoerd door de FBI. Eind 1977 startte de FBI een
sting-operatie [*(29] onder de naam Miporn, waarbij invallen werden gedaan bij
groothandelaars in porno. Het ILIC-rapport vat de bevindingen van dit onderzoek
lis volgt samen:
[Blz. 17]
"In een speuractie van twee jaar naar commerciële
kinderporno werd daarvan niets aangetroffen. Bovendien resulteerde geen der
zestig invallen in de inbeslagname van kinderporno, ook al waren deze acties
zeer uitvoerig en werden ze in het hele land uitgevoerd." [*30]
De handel in kinderporno had een marginale omvang en was
daardoor kwetsbaar door pressie van buitenaf. De publieke verontwaardiging was
groot genoeg om er een eind aan te maken. De hoge straffen die in de nieuwe
wetten werden genoemd, gesteld tegenover de geringe omzet en winst die er waren
te halen, schrokken bovendien alle produktie voor commerciële doeleinden af.
De geruchten verspreiden zich
In 1986 kwam een Senaatscommissie onder leiding van
William V. Roth, Republikein uit Delaware, tot dezelfde conclusies als de ILIC
[*31]. Evenmin als het ILIC-rapport had het rapport-Roth echter tot effect dat
de geruchten over een grootscheepse handel verstomden.
Eveneens in 1986 werden namelijk de door Lloyd en
Densen-Gerber genoemde aantallen als vaststaande feiten vermeld in een nieuw
officieel rapport: de Commissie-Meese, in het leven geroepen door de
regering-Reagan om een drastische verscherping van de pornografie-wetgeving voor
te bereiden, nam deze aantallen zonder tegenspraak, en eveneens zonder nadere
bewijsvoering, over in haar eindrapport [*32].
Volgens de Commissie-Meese had het Congres
"ontdekt" dat kinderporno en kinderprostitutie
"have become highly organized, multi-million dollar
industries that operate on a nation-wide scale."
("Goed georganiseerde bedrijfstakken waarin vele miljoenen dollars omgaan
en die in het gehele land werkzaam zijn")
(dit is een veel-geciteerde formulering)
Het maandelijks verschijnen van 264 bladen (Densen-Gerber)
werd andermaal vermeld als ware het een feit, evenals de 30.000 geëxploiteerde
kinderen in Los Angeles (Lloyd Martin). Mede op basis van deze
"feiten" werd een nieuwe wet ontworpen waarin kinderporno zo ruim werd
gedefInieerd dat vrijwel de gehele porno-industrie onder dit begrip zou komen te
vallen (zie Stanley, hoofdstuk 4).
Het Amerikaanse Hooggerechtshof nam de berichten in zijn
eerste kinderpornozaak, de zaak New York versus Ferber (1982), eveneens voor
waar aan: "highly organized multi-million dollar industries that operate on
a nationwide scale." [*33] Het anders zo eerbiedwaardige Hof was door de
vermeende omvang van het probleem dermate aangedaan dat het de hoffelijkheid
tegenover de advocaat van de verdachte Ferber, Herald Price Fahringer, geheel
uit het oog verloor en deze na afloop van de zitting het gebouw hals over kop
verliet. [*34]
[Blz.
18]
Ook buiten de Verenigde Staten zijn de door Lloyd en
Densen-Gerber in de wereld gebrachte cijfers blijven opduiken. Het rapport
Exploitation of Child Labour, in 1981 aangeboden aan de Commissie voor de
Mensenrechten van de Verenigde Naties stelde dat er "in de Verenigde Staten
ten minste 264 pornobladen in omloop zijn die zich toeleggen op
kinderporno." [*35] Er zouden in 1977 15.000 dia's en 4.000 films met
kinderporno door de politie zijn onderschept, hetgeen volgens schattingen 5
procent van de totale voorraad in circulatie zou uitmaken. De handel in
kinderporno bedroeg, nog steeds volgens het VN-rapport, in 1977 ongeveer $500
miljoen.
Dergelijke gegevens zijn op geen enkel onderzoek of
statistiek gebaseerd. Ze zijn zelfs eenvoudig te weerleggen: als de cijfers
zouden kloppen zou de marktwaarde van de onderschepte films duizenden dollars
per stuk hebben bedragen [*36]. In werkelijkheid werden deze films voor enkele
tientallen dollars verkocht; uit oude reclamefoldertjes van Deltaboek, handelaar
in (onder meer) homo-porno uit Ridderkerk, blijkt dat de prijs van de Golden
Boys filmserie, uitgegeven door COQ uit Denemarken, Fl.85,- per stuk bedroeg.
Defence for Children International, een door de Verenigde
Naties erkende particuliere organisatie tot bescherming van kinderen, stelde in
1986 in een rapport over kinderprostitutie dat "schattingen van het aantal
kinderprostituees in de Verenigde Staten en Canada uiteenlopen van 300.000 tot
verscheidene miljoenen. " [*37].
Dit werd een jaar daarna overgenomen in een rapport,
geschreven voor het Noorse ministerie van justitie [*38], dat later werd
aangeboden aan de ministers van justitie van de bij de Raad van Europa
aangesloten landen.
Binnen de Raad van Europa zelf werd een rapport over
exploitatie van kinderen geschreven waarin werd vermeld dat
"een onderzoek naar jongensprostitutie heeft
gesuggereerd dat er in de Verenigde Staten 300.000 hoerenjongens zijn, van wie
er velen geregistreerd zijn als weglopers" [*39],
en waarin de bovengenoemde beweringen uit het VN-rapport
werden overgeschreven. Nog in juli 1988 stelde het ontwikkelingswerkerskrantje
Onze Wereld dat
"het Amerikaanse tijdschrift Child Abuse &
Neglect (meldt) dat er in de Verenigde Staten maar liefst 264 verschillende
kinderpornoblaadjes in omloop zijn. De kiddie-pornosterretjes zouden vooral
afkomstig zijn uit de talrijke, van huis weggelopen Amerikaanse tieners."[*40]
Hetzelfde artikel schreef over handel in organen van
daartoe om het leven gebrachte kinderen. Ook dat gegeven verscheen in het
rapport voor de Raad van Europa, hoewel bewijzen ontbraken en het verhaal van
het begin af ongeloofwaardig was [*41].
De beweringen over de grote omvang die de
kinderpornohandel zou hebben, en de talloze kinderen die daarbij betrokken
zouden zijn, berusten dus op een mythe. Ze zijn het resultaat van ettelijke
vermenigvuldigingen van een vermeend aantal slachtoffers dat lukraak was genoemd
door een journalist en daarna als feit de ronde is gaan doen. Dat dit aantal in
1980 door uitvoerig onderzoek is weerlegd heeft niet kunnen voorkomen dat het
daarna is blijven opduiken, niet alleen in de media, maar ook in officiële
kringen, waaronder de Senaat, het Hooggerechtshof, een commissie van het
Amerikaanse ministerie van justitie, de Verenigde Naties en de Raad van Europa.
Toen het eenmaal in het verslag van een Hoorzitting van het Huis van
Afgevaardigden was genoemd, was er een schijnbaar gezaghebbende bron voor het
gegeven voorhanden. Dat de oorspronkelijke bron niet betrouwbaar was, werd
daardoor over het hoofd gezien.
[Blz. 19]
Einde van de eerste golf
Dat er geen sprake was van grote kinderporno-netwerken en
de actievoerders in het ongelijk waren gesteld, kreeg bijna geen aandacht van de
media. Niettemin nam de belangstelling voor het onderwerp af: na de negen
artikelen die in 1977 in de landelijk verschijnende tijdschriften waren
geplaatst, volgden er in 1978 vier, in 1979 drie en in 1980 niet één meer (zie
de grafiek op bladzijde 21 [hieronder weergegeven] [*42].
De New York Times kwam, na haar 27 artikelen in 1977, in
de jaren daarna tot negen (1978), respectievelijk één (1979). Degenen die de
discussie in 1977 hadden aangezwengeld, verdwenen geleidelijk uit de publieke
belangstelling, soms als slachtoffer van hun eigen succes. Immers, als een
vermeend sociaal gevaar lijkt te verdwijnen of onder controle te zijn, dan
worden ook de angsten die moral entrepreneurs in de vaart houden minder klemmend
[*43].
Bovendien kan het zo zijn dat laatstgenoemden aan belang
inboeten zodra gevestigde instanties de fakkel van hen hebben overgenomen, of
kunnen ze zelf onderdeel van de gevestigde structuren worden (zoals in Nederland
met de alternatieve jongerenhulpverlening is gebeurd). Het wordt moeilijker voor
hen om zich op te werpen als kleine Gideonsbende die het opneemt tegen een
machtige vijand of algemene desinteresse. Daardoor verflauwt bij publiek en
overheid ook de belangstelling voor hen.
De actievoerders hadden erop gewezen dat het gebrek aan
effectieve verboden op kinderporno de bestrijding daarvan in de weg stond. Ze
richtten hun energie op de totstandkoming van zo'n wet en toen die er met
vrijwel algehele instemming eenmaal was, hadden ze weinig bestaansrecht meer.
Voorts was het in het belang van politici en justitie dat de wet ook werkelijk
werkte en het probleem zou verdwijnen. Er was hun immers verweten dat ze de zaak
niet serieus aanpakten. Een voor een verdwenen de actievoerders van het toneel.
De reactie van de overheid op het door hen gesignaleerde probleem was dermate
prompt dat het enkele jaren zou duren voor er weer ruimte zou zijn voor een
agenda met nieuwe eisen en maatregelen. Dat politieke gegeven hielp de
zedenangst over kinderporno tijdelijk in te dammen.
De actievoerders hadden veel bereikt. Ze hadden de vinger
gelegd op een onderwerp dat in de maatschappij grote verontrusting wekte en
hadden met overtuigingskracht een beeld opgeroepen van gevaar en boosaardigheid.
De verboden op kinderporno maakten inderdaad een eind aan een maatschappelijk
kwaad. Tegelijkertijd maakte hun overdrijving hun appèl klemmender dan nodig
was geweest, en toen de ware proporties van de problematiek werden onthuld, ging
dat grotendeels aan het publiek voorbij.
De opgeroepen beelden en stellingen bleven in het
collectieve geheugen hangen, ook al zouden ze enkele jaren lang minder gehoord
worden. Zedenangst is als een veenbrand: de opflakkeringen in de vorm van
hysterische uitbarstingen blijven soms een tijdlang uit en het lijkt dan of het
vuur gedoofd is. Maar in werkelijkheid smeult de angst voort en een nieuwe
massahysterie kan zich na enige tijd opnieuw voordoen. Dat gebeurde in de eerste
helft van de jaren tachtig: de campagnes tegen de seksuele gevaren voor
jeugdigen werden hervat en kwamen vanaf 1984 tot een hoogtepunt.