Grenzen aan het kind

Citaten uit

Grenzen aan het kind
Opvoeden in verschillende culturen
Peter van Lier,
Onze Wereld, juli 1994

Onze opvoedkundige normen en waarden staan ter discussie.
Ondanks de talloze boeken en tijdschriften die er over opvoeden verschijnen, lijken de ouders van nu onzekerder dan ooit.
In meer traditionele culturen bestaan vaak duidelijke regels. Maar ook die staan onder druk.
Hoe voeden ouders in China, Suriname, Turkije en multicultureel Nederland de kleine keizers en de etterbakken op?
Geven ze hun kinderen onderhandelingsruimte, slaag of knuffels?

Een kind opvoeden is het moeilijkste vak ter wereld. Althans, dat is het geworden. Het aantal boeken over het grootbrengen van het nageslacht dat in de laatste decennia op de markt is gebracht, heeft niet echt geholpen: hoe meer boeken, hoe groter de onzekerheid.

Ouders lijken hun zelfvertrouwen kwijt. Trokken ze vroeger samen met de leerkrachten één lijn en kon je 'een kledder voor je kanus' krijgen als je niet wilde luisteren, tegenwoordig vragen ouders steeds vaker aan docenten wat ze moeten doen, want 'hij luistert niet meer!'.

En liet de vorige generatie ouders zich nog leiden door gezond verstand, ouders van nu kunnen in enkele grote steden steun zoeken bij een speciale opvoedingslijn als ze vragen hebben. De kans bestaat echter dat de 'kleine etter' de hoorn al aan zijn oor heeft, omdat hij of zij via de Kindertelefoon zijn beklag aan het doen is over zijn opvoeders.

Na de generatie van de drie R-en (Rust, Reinheid en Regelmaat) en de vrije opvoeding (ingepeperd door Dr. Spock) is de huidige generatie ouders op zoek naar een nieuw houvast. De roep om onze opvoedkundige waarden en normen eens flink tegen het licht te houden wordt luider. Daar zijn toegenomen criminaliteit, normloosheid en gebrek aan respect, tolerantie en gemeenschapszin debet aan.

Eén ding lijkt vast te staan: er moeten weer duidelijke grenzen worden gesteld aan kinderen. David Pinto, directeur van het Inter-Cultureel Instituut te Groningen, schrijver van verschillende boeken over cultuurverschillen, en in Marokko 'gesocialiseerd', zegt:

"Nederlanders relativeren zoveel dat de duidelijkheid wegvalt. De uitspraak 'een cirkel is een milde vorm van een vierkant' is typisch Nederlands. In Marokko is een agent een agent en een baas een baas."

Ontzettend verwend

Een samenleving waar de discussie c over normen en waarden flink woedt, is China. Daar krijgen kinderen van huis uit gehoorzaamheid, respect voor ouderen en discipline bijgebracht. Ze worden geacht goede manieren te hebben en beleefd te zijn, ijver en goede schoolprestaties zijn deugden. Maar sinds de Chinese regering in 1979 de één-kindpolitiek afkondigde om het bevolkingsaantal in bedwang te houden, staan die waarden en normen op zijn kop. De sociale consequenties zijn enorm.

Het meest voor de hand liggende, en ook reden tot de meeste klachten, is het feit dat het enige kind ontzettend verwend is. Overal in de steden zie je dikke kleine kinderen lopen die zich arrogant en agressief gedragen. De trotse ouders vinden alle handelingen van hun kind prachtig. Ook de vier grootouders richten al hun affectie op 'de kleine keizers', zoals hun bijnaam is. Men spreekt wel van het '4-2-1-syndroom'. De wil van de kleintjes is wet. [...]

Ze mogen dan intelligenter zijn dan hun ouders, zelfstandig zijn ze [...] niet. Thuis wordt alles voor ze gedaan. [...]

"Iedere avond voor ik naar bed ha zeg ik tegen mijn kind drie keer 'word intelligenter' en 'word mooier' ", zo vertelt een moeder.

Opvoedkundigen menen dat er een egocentrische generatie kinderen wordt gekweekt, die geen persoonlijke normen en waarden leert. [...]

Respect

[...] Surinaamse kinderen

[... samengevat:]

Deze worden de eerste zes jaren gekoesterd. Daarna krijgen ze te maken met regels, en wel vrij strenge. Creolen zien kinderen als afhankelijke wezens die niet in staat zijn zelf te denken of iets te beslissen. Creolen zijn overwegend christelijk-conservatief en zijn voor strenge straffen.
Ook Hindoestanen denken er zo over, al zullen deze dit nooit in het openbaar doen.
In de Javaanse gemeenschap probeert men voor alles conflicten te vermijden. Dit oogt harmonieus, maar niemand weet wat daaronder broedt, omdat ze ook als erg zwijgzaam bekend staan.
Al met al wordt er met de kinderen niet gepraat, er wordt niet naar ze geluisterd. Ze leren te vooral altijd te lachen. Problemen en frustraties worden zo opgekropt.

'Iemand worden'

[Eveneens samengevat]

Turkse kinderen leren respect voor ouderen, maar in het bijzonder ook een tolerante houding tegenover andere culturen.
Eten staat centraal in de Turkse cultuur. Ouders zullen hun kinderen nooit voor straf hun eten onthouden. Bedtijden bestaan er eigenlijk niet.
Cruciaal is het streven dat de kinderen 'iemand worden', dat wil zeggen: die iemand moet hoger en beter terechtkomen dan de ouders. Daarom is school erg belangrijk.

Toch laten Turkse en Marokkaanse ouders hun kinderen meer hun gang gaan dan de Nederlandse ouders doen. De kinderen eten en slapen wanneer ze willen. Onderhandelen als stijl van opvoeden kennen ze niet. Nederlanders dwingen hun kind veel meer in een bepaald ritme en oefenen meer toezicht uit.

Turkse kinderen mogen eerder alleen of met broertjes of zusje de straat op. Daardoor zijn ze eerder in staat zichzelf te redden. De sociale vaardigheden zijn relatief groter dan die van de Nederlandse kinderen. Dat komt door de cultuur, waar de groep en de groepsnormen veel belangrijker zijn dan in de meer individualistische westerse cultuur, waar cognitieve vaardigheden hoger scoren.

Al met al worden allochtone groepen te veel geproblematiseerd, in plaats van gewoon te worden aanvaard als een beetje anders. Aldus Pinto:

Eigen willetje in Vietnam

Djoeke Veeninga, Hannoi

"Heeft Nina's vader haar niet geleerd te gehoorzamen?' [..] Dat was waarschijnlijk een beleefde, want niet al te directe manier van kritiek op op mijn opvoedgewoonten. [...]

Kleine kinderen mogen veel. [...] Maar zodra het schoolkinderen zijn, wordt er discipline ingevoerd. [...]

Gehoorzamen, dat is vooral: leren wat de groepsregels zijn. Individualiteit wordt niet aangemoedigd, het familie- en groepsgevoel des te meer. [...]

Wat opvalt in vergelijking met Nederland is dat men in andere culturen zo heel erg van kinderen houdt. Als wij het in Nederland over ze hebben gaat het zo vaak over de belemmeringen die ze opleveren. Als in Amsterdam een kind een restaurant binnenloopt, begint er altijd wel iemand verstoord te kijken. [...]

Schaamteloos genieten van je kind, het steeds lekken dicht bij je hebben, lekker bij je in bed slapen, niks laten huilen als het huilt, maar het meteen troosten; ik geef toe dat het verdacht veel klinkt als het onzinnige cliché van de arme culturen tegenover ons koude kikkerlandje, maar als ik aan Nina denk in al die landen dan krijg ik het toch lekker warm.