Oost West, Thuis Best

Propaganda in Oekraïne

Weblog Tegenwicht # 169 - 13 mei 2014

De weblogs over Oekraine zijn bijeengezet in Opiniestuk # 62: Oekraine ... tussen Oost en West 

Er is veel veranderd ...

... sinds de vorige weblog hier, # 168, van 1 februari 2014.

De gekruisigde activist Dmitri Boelatov werd in het ziekenhuis opgenomen, waaruit de politie hem weer wilde meenemen, wat werd verhinderd door de verplegers en de oppositie. Onder druk van een oligarch, een rijke zakenman, seponeerde de rechtbank zijn strafzaak en gaf hem een vrijgeleide naar Riga. Nu is hij terug als minister van sport in een nieuwe interim-regering. 

President Janoekovitsj is gevlucht met de zijnen. Dit gebeurde nadat hij zijn politie op het Maidanplein opdroeg met scherp te gaan schieten. De dappere oppositie hield vol en kreeg medestanders in het parlement. Hij verloor steun, de oppositie hield vol en stond in zijn eigen appartement voor zijn neus, waarop de president en zijn (eveneens rijke) vrienden vluchtten. In Rusland kreeg hij onderdak. Daar was hij de 'door fascisten en terroristen verjaagde wettige president' met ruim spreekrecht in de media. Intussen bekeken de mensen in Kiev zijn exorbitant rijk ingerichte villa. 

Een correctie op het vorige stuk: het oosten van Oekraïne is niet een arm landbouwgebied, maar juist het rijkere deel van het land met o.a. mijnbouw en zware industrie - zij het zwaar gesubsidieerd vanuit Kiev - als bron van inkomsten... voor de elite - en een arbeidersklasse die communistisch georiënteerd was. Deze zijn echter, sinds Lenin hierop hamerde, ook goed opgeleid. Deze mensen hebben heimwee naar de tijd van de Sovjet Unie. 

"[Lenin is] mijn verleden, mijn heden en mijn toekomst. Als je me zegt dat Lenin weg moet, betekent dit dat mijn leven niets waard is geweest." 

Maar nu ... Het blijft oost tegen west daar. 

De Krim 

Er is nog iets veranderd: het schiereiland in de Zwarte Zee, De Krim, is ineens geannexeerd door Rusland. Dit 'feit van de grond' zal niet meer veranderen. 

Gebruikmakend van de zwakte van de nieuwe regering in Kiev, verschenen op De Krim ineens, als uit het niets, 'groene mannen', zwaar bewapende en goed getrainde militairen zonder insignes maar met Russische voertuigen die zeer systematisch te werk gingen. Dit waren dus "zelf-verdedigings-detachementen" om 'de onderdrukte bevolking te beschermen'. Zij noemden zich 'Afghanistan-veteranen'. 

Rusland 'wist van niets', maar later gaf president Poetin toe dat dit Russische strijders waren. Die waren er al genoeg op De Krim, omdat daar de Russische vloot ligt. Deze groene mannen gingen ineens de Russisch sprekende mensen 'verdedigen' omdat deze - plotseling - 'zwaar gediscrimineerd werden' door de (onmachtige) regering in Kiev met hun kleine en zwakke leger in enkele kazernes op De Krim. 

Direct werden journalisten belemmerd, geïntimideerd en opgepakt: 75 van zulke incidenten in nog geen maand tijd. Oh, pardon, dit waren geen 'incidenten' maar "veiligheidsoefeningen". Meteen was er ook censuur. Websites en tv-stations verdwenen uit het beeld. 

Ineens was er een referendum, waarvan de legaliteit en de uitslag alom betwist is, maar dat aangaf dat er een ruime meerderheid voor aansluiting bij Rusland was. En ja, al even plotseling was De Krim deel van Rusland geworden. De VN heeft deze daad met ruime meerderheid illegaal verklaard. 

Volgens Rusland was dit een terechte correctie van een 'historische misser', namelijk het feit dat in 1954 de toenmalige Russische president Gorbatjov. De Krim, van oorsprong Russisch gebied, cadeau had gedaan aan Oekraïne. 

Het Westen was overrompeld, verbijsterd, protesteerde, stelde sancties in - maar deed verder niets. De inname van De Krim was een feit. 

Oost tegen west

Was eerst vooral het westen in opstand, namelijk tegen het corrupte en dictatoriale regiem van president Janoekovitsj - met zijn overdreven luxueuze paleizen in een arm land, nu is het oosten in opstand tegen de tijdelijke regering, benoemd door het parlement, waarvan een deel is weggevlucht, in afwachting van nieuwe verkiezingen. 

Demonstratie in Kiev: west

Er speelt hier nog heel wat meer. Dwars door dit land loopt niet alleen een scheidslijn tussen oost en west van Oekraïne, maar ook tussen Oost en West op wereldschaal. Het westen oriënteert zich op het Westen, Europa en de VS; het oosten wil zich aansluiten bij Oost: Rusland vooreerst. 

Een "Volksrepubliek"

Om een begin te hebben, stichtten een aantal mensen alvast de "Volksrepubliek Donetsk" in die stad in het oosten van Oekraïne, compleet met een eigen leger - nu ja, militie - "Landstorm" geheten. De opstand breidde zich uit tot meerdere plaatsen in het oosten - Loegansk volgde - en zelfs tot Odessa in het zuiden. 

Plotseling verschenen er veel Russische 'toeristen' daar en weer waren er 'groene mannen', in gevechtstenue zonder insignes, met maskers en bivakmutsen, zwaar en zeer modern bewapend en goed getraind, naar eigen zeggen hier heen gestuurd door Rusland, hoewel Rusland dit ontkende - zoals ook eerder in De Krim. Overal werden overheidsgebouwen gewapenderhand veroverd en bezet. 

Blokkade in Slavjansk, oost

Bestuurders, journalisten en activisten 'verdwenen'; ze werden soms zwaar verminkt teruggevonden. De waarnemers van de OVSE werden gevangen genomen: "spionnen en officieren van de NAVO", immers - over desinformatie gesproken, voor wie beide instanties, OVSE en NAVO, niet uit elkaar houdt bij gebrek aan juiste informatie. Ineens wemelde het van Russische journalisten. Zij hadden wel vrij spel. 

Luister naar Het Volk en de oppositie!

Rusland stond ineens pal achter deze vorm van oppositie, dreigde zelfs met militair ingrijpen; het leger stond al aan de grens klaar: 30.000 tot 40.000 militairen - uiteraard voor "een oefening" - tegenover een grenswacht van ... 300 man met verouderde wapens en een klein, slecht bewapend en gedemotiveerd leger meer landinwaarts. De Volksrepubliek vroeg buurman Poetin al om "een vredesmacht". 

Poetin eiste "garanties" dat de stem van de oppositie werd gehoord. Mocht er een burgeroorlog komen, dan ligt - aldus de Russische Minister van Buitenlandse Zaken Lavrov - de schuld uiteraard bij de VS en de EU. Lavrov riep zelfs de Veiligheidraad bijeen om de 'onderdrukte Russisch-taligen daar te redden van de fascistische terreur uit het westen. 

Intussen 'sprak Het Volk': in een internationaal niet erkend referendum op 11 mei 2014 koos het massaal voor het stichten van een eigen republiek, die zich vervolgens aan wil sluiten bij de Russische Federatie. In De Krim ging het net zo. 

Lavrov gebruikt hier 'westerse taal': referendum, democratie, minderheden beschermen, de oppositie horen. Hij is dan ook minister van buitenlandse zaken; in zijn binnenland gaat het wel anders toe met minderheden en oppositie. 

De vorige vorm van oppositie, die van het Maidanplein in Kiev, kon geen goed woord van Rusland krijgen; dat waren 'fascisten en terroristen'. De oppositie in Donetsk was echter heldhaftig bezig met het beschermen van het volk. 

Wie inzicht wil krijgen in de manier waarop Rusland met het verschijnsel oppositie omgaat, moet maar eens naar Moskou gaan en daar oppositie gaan voeren. Er is in heel Rusland vrijwel geen oppositie meer. 

De rollen omgedraaid

Werden eerst in het westen de overheidsgebouwen bezet als protest tegen de regering van Janoekovitsj, nu werden in het oosten deze gebouwen bezet tegen de interim-regering in Kiev. Het verzet in Donetsk c.s. erkent de interim-regering niet en wil aansluiting bij Rusland; het voormalige verzet op het Maidanplein in Kiev wilde de het regiem-Janoekovitsj weg hebben en zocht aansluiting bij Europa. De aanleiding tot het Maidanprotest was het besluit van Janoekovitsj om het al klaar liggende handelsverdrag met Europa niet te tekenen, maar een handelsverdrag met Rusland aan te gaan, wat meteen al geld en goedkoper gas zou opleveren.

Het Maidanprotest bestond echter wel uit zeer verschillende groepen mensen: zowel liberale stedelingen als extreem-rechtse groepjes die ook nog eens bewapend en vechtlustig waren en die niet bepaald "democraten" genoemd mogen worden. Deze werden (door het oosten en door Rusland) beticht van nazi-sympatie, iets dat voor hun grootouders opgegaan zou kunnen hebben. 

Daarmee was de propaganda-oorlog geboren. De staatsmedia in Rusland zenden 24 uur per dag geen andere boodschap uit dan hieronder onder "Oost" vermeld is. Wie geen andere bronnen van informatie heeft, die weet niet beter. Het is dus ook een informatie-oorlog, inclusief veel desinformatie. Is er informatie, dan kan de interpretatie daarvan nog danig verschillen. 

De propaganda-oorlog

Oekraïne

Oekraïne bestaat als land en staat sinds ongeveer 1920, eerst als deel van de Sovjet Unie, sinds de instorting daarvan in 1991 zelfstandig. 

Het is "een land als een lappendeken waar in de loop der eeuwen tal van heersers aan rukten en trokken. Onder meer Oost-Slaven, Turken en Joden betwistten en bewoonden het grondgebied dat nu Oekraïne heet. De Russen noemden het ‘Klein Rusland’, de Polen ‘Oost Klein Polen’. Oekraïners woonden in het Tataarse, Ottomaanse, het Habsburgse en het Sovjetrijk."

Het land is een kunstmatige gecreëerde staat. Daar zijn er meer van, vooral in Afrika, waar de grenzen destijds tijdens vredesoverleg met een liniaal getrokken zijn op een landkaart, vaak dwars door de etnische en religieuze groepen heen. Veel Afrikaanse landen hebben nu een scheidslijn tussen een islamitisch noorden en een christelijk/animistisch zuiden.

Zoiets is ook het geval met Oekraïne. Er is weinig gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur, weinig staatsbesef. Er loopt een grens tussen oost en west. Het westen hoopt op Europa, het oosten koestert zich in heimwee naar de Sovjet Unie. 

"Dat Sovjetverleden is namelijk het enige dat alle burgers gemeen hebben. De [provincie] Donbass zelf heeft geen diepe traditie en amper een autochtone bevolking. [...] De meeste mensen zijn nakomelingen van migranten die in de negentiende en twintigste eeuw kwamen werken in de kolenmijnen en verwante industrieën. [... ...] 
Het geheugen van de Donbass is door deze ongewortelde geschiedenis niet alleen jong, het is ook verweven met de lingua franca van de Sovjet-Unie: het Russisch. De betekenis hiervan is groot [...].
Dit gebrek aan dominante autochtone cultuur klinkt ook in de verhalen op straat door. Die worden gedomineerd door de trots en eer van de hele Sovjet-Unie."

De staatsmedia

Er is weinig zo erg als door een staat gemonopoliseerde media. Die zijn er met vele.

Het Russische staatsmonopoly op de media speelt hier, in de propaganda-oorlog rond Oekraine, een rol. Het gehele etmaal door ziet en hoort de Rus dezelfde propaganda; andere informatie is nauwelijks bereikbaar. 

"Elke avond ondergaat de Russische televisiekijker een nieuwsbombardement. Drie uur lang, slechts onderbroken door een beetje reclame, dendert het nieuws over de eigen ‘maatregelen’ op de Krim en de ‘fascistische anarchie’ in Oekraïne door de huiskamer. Denderen is het woord, want de kijker krijgt amper rust om adem te halen. De Wereld Draait Door is er een rusthuis bij." 

Het Russische denken alias het Poetinisme

Aangenomen dat dat Westerse denken bij de lezer bekend is, moeten we ons toch eens even verdiepen in het Russische denken - en vooral ook het voelen - zoals dit was en zoals dit nu onder het Poetinisme is.