[...]

Begin juli maakte de Verkeers Informatie Dienst bekend dat de filedruk het afgelopen half jaar is gestegen met ruim 17 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dat is de sterkste stijging van de afgelopen vijf jaar.

Reden om bij de pakken neer te zitten? Henk Meurs, hoogleraar ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vindt van niet.

„Het fileprobleem is een vicieuze cirkel. Als je de mogelijkheid schept om meer te reizen, dan gaan mensen er ook meer op uit. Maar dit constateren en niets doen, is te passief”, vindt Meurs. „Sommige mensen hebben zich bij de files neergelegd. En voor het woon-werkverkeer is het ook niet erg. Die mensen zijn dan een kwartiertje later thuis voor het eten.”

Maar de schoen wringt volgens Meurs bij het echt belangrijke verkeer op de wegen.

„Files leiden tot een economische schade van meer dan 1 miljard euro per jaar. Voor goederenverkeer is het lastig om ritten te plannen, de bevoorrading van winkels loopt zo gevaar en op tijd komen voor je vergadering is erg lastig voor zakenmensen.”

In tegenstelling tot veel mensen gelooft de hoogleraar niet in de wal die het schip keert.

„In de jaren negentig leefde de illusie dat het fileprobleem oplosbaar is. Dat is niet zo. Maar als je besluit er niets aan te doen, pak je ook de mensen die geen keus hebben. Het zou goed zijn als bepaalde groepen die wij als samenleving belangrijk vinden, aparte wegen krijgen. Differentiatie op de snelweg. Bijvoorbeeld door de spitsstroken open te stellen voor vrachtwagens en zakenmensen.”

De jonge maar veelbewogen geschiedenis van de kilometerheffing

Er is een verschil tussen kilometerheffing en rekeningrijden.

Op 2 juni 1995 besluit het eerste kabinet Kok definitief om rekeningrijden in te voeren. Hoe en wanneer is dan nog onbekend. Anno 2007 is dat nog steeds zo. Hoewel toenmalig premier Kok rekeningrijden zag als ’een onontkoombare oplossing’, kon zijn minister Jorritsma er aanvankelijk niet warm van worden. Een verantwoorde invoering van de maatregel achtte ze eind vorige eeuw dan ook onmogelijk. 

Haar voorganger Maij-Weggen (Lubbers III) daarentegen omarmde het plan en gooide er tevergeefs een balletje over op in de Tweede Kamer.

In het regeerakkoord van Kok II waagde minister Netelenbos een nieuwe poging: nog diezelfde kabinetsperiode zou het rekeningrijden worden ingevoerd. Ze zag er echter vanaf door de voortdurende kritiek die het plan opriep. Daarbij klonk steeds meer de wens om het rekeningrijden over te slaan en meteen kilometerheffing in te voeren.

[...] 

In de begroting is 135 miljoen euro uitgetrokken voor het Programma Filevermindering. In het ’Van A naar Beter-plan’ zijn 38 plannen gelanceerd om de files op korte termijn tegen te gaan (zie kader). 

[...] 

Meurs vindt de minister nog niet ambitieus genoeg.

„Ik betreur het dat Eurlings zo voorzichtig is met de invoering van de kilometerheffing. Beprijzing is een absolute must. We weten dat het een effectief middel is. Kijk maar naar Stockholm en Singapore.”

Kilometerheffing (zie kader) is een ander woord voor het trekken van je portemonnee als je op gezette tijden op bepaalde plaatsen van de weg gebruik maakt. Hoewel in het regeerakkoord staat dat kilometerbeprijzing deze periode wordt ingevoerd, bleek vorige maand uit het beleidsprogramma dat het voorlopig toekomstmuziek blijft. Wel zet Eurlings deze kabinetsperiode nog ’een eerste onomkeerbare stap’ in de richting van kilometerheffing.

Meurs pleit ervoor dat Eurlings gelijk stappen neemt voor de invoering van een openbaarvervoerheffing.

„Zodat ook mensen die in de spits met het openbaar vervoer rijden extra betalen. In de daluren betaal je dan minder.”

Iets dergelijks bestaat al in de trein: mensen met een kortingskaart mogen deze voor negen uur 's ochtends niet gebruiken. Voor het overige openbaar vervoer bestaat dit systeem nog niet.

Een andere oplossing voor de bestrijding van files is meer asfalt. Hoewel de maatregel wordt omarmd door de VVD denkt Meurs dat dit het probleem alleen maar vergroot.

„Als er meer wegen zijn, kun je naar meer mooie plekken rijden buiten de stad. Het is een kwestie van vraag en aanbod. De gedachte ’met meer wegen kom je er wel’ is een illusie.”

Daarbij komt dat zoveel investeren in wegen een oneerlijk systeem is, zo stelt de hoogleraar.

„De belastingbetaler is niet hetzelfde als de automobilist. Je zult maar midden in de stad wonen, waar niet eens plek is voor een auto en veroordeeld zijn tot de benenwagen, je fiets en de bus.”

Gezien de plannen zoekt het huidige kabinet de oplossingen vooral in de korte termijn, constateert Meurs.

Hoe krijgen we het verkeersbeeld ’rustiger’?

Het ministerie van verkeer heeft 38 projecten in het leven geroepen om de reguliere en incidentele files te beperken. Sommige projecten moeten de automobilist verleiden tot aangepast gedrag. Een greep.