Start Omhoog

Citaten uit

'Reageren als Turkije wordt beledigd!'

Turks nationalisme wordt nog steeds sterker

Bernard Bouwman, NRC Handelsblad 11 april 2007

Na de moord op de Turks-Armeense journalist Hrant Dink hoopten liberale Turken dat Turkije nu zou afrekenen met het extremistisch nationalisme. Maar die hoop blijkt ijdel te zijn geweest.

[...]

Het is bijna drie maanden geleden dat de moord op Hrant Dink plaatshad. In de dagen na de moord lieten veel liberale Turken zien hoe diep zij waren geschokt. Wij zijn allen Armeniërs scandeerden de honderdduizenden die naar de begrafenis van Dink kwamen. Dit was het moment, hoopten liberale Turken, dat Turkije eindelijk zou afrekenen met het extremistisch nationalisme.

Die hoop blijkt ijdel te zijn geweest: het nationalisme in Turkije is nu wellicht sterker dan het was. De krant Agos, waar Dink hoofdredacteur was, wordt bestookt, zo meldt een medewerker, met haatmails uit heel Turkije. Nadat een extreme nationalist een klacht had ingediend is een openbaar aanklager zelfs gaan onderzoeken of de slogan Wij zijn allen Armeniërs wellicht strafbaar is.

Het beruchte artikel 301, dat belediging van de Turkse identiteit strafbaar stelt en waaronder naast Dink ook Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk werd vervolgd, muilkorft nog steeds intellectuelen. Zo wordt het boek van de Britse journalist Robert Fisk wellicht niet in het Turks vertaald wegens zijn opmerkingen over de Armeense genocide. En een grote discussie over het Turkse nationalisme is uitgebleven.

[...]

Waarom is het nationalisme in Turkije de laatste jaren zo sterk geworden?

Professor Ahmet Insel van de Galatasaray-universiteit in Istanbul is een van de weinige academici in Turkije die daarover schrijven. Volgens Insel had er een omslag plaats toen veel Turken beseften dat de Europese Unie Turkije eigenlijk helemaal niet wil. Voor grote groepen binnen de Turkse bevolking was dit het bewijs dat buitenlandse machten, wat ze ook zeggen, erop uit zijn om Turkije schade toe te brengen.

De weerstand die veel Turken tegen Europa begonnen te voelen sloot naadloos aan bij het speciale karakter dat het nationalisme in Turkije altijd al had [...]: de angst dat het land opgedeeld wordt.
[...]
Die Turkse angst werd gevoed door de Turkse beleving van de ondergang van het Ottomaanse Rijk toen - zo zeggen Turken - Europese landen dat Rijk verkrachtten en leegplukten. Turkse nationalisten hebben dat hoofdstuk niet kunnen afsluiten.

[...]

In februari werd PKK-leider Öcalan gearresteerd en in december werd Turkije officieel kandidaat van de Europese Unie. Beide ontwikkelingen zorgden ervoor dat Koerdische extremisten hun gewapende strijd staakten en de overgrote meerderheid van de Koerden haar toekomst in Turkije zag. De voedingsbodem voor extremistisch nationalisme werd daardoor verzwakt. Maar Europa liet Turkije vallen en daarnaast vielen de Verenigde Staten Irak binnen.

Zeker dat laatste, aldus Insel, zal de ontwikkeling van het Turkse nationalisme op middellange termijn beïnvloeden. Een mogelijk scenario is dat Irak een totale chaos wordt waar ook Koerdistan onder te lijden krijgt. Als de Europese Unie zich daarnaast vriendelijker opstelt tegen Turkije, zullen de Koerden - net als in 1999 - opnieuw voor Turkije kiezen. Maar als Europa kil blijft en tegelijkertijd Noord-Irak rijker en onafhankelijker wordt zullen veel Koerden Iraaks Koerdistan als hun nieuwe vaderland zien.

[...]

En zo lijkt er weinig kans dat het nationalisme op korte termijn aan kracht verliest. Op middellange termijn houdt Insel zelfs rekening met een scenario à la Joegoslavië. Er zullen dan pogroms plaatshebben waarbij Koerden weggejaagd zullen worden uit de westelijke provincies van Turkije, zegt de hoogleraar somber.

Belangrijke instituties in het Turkse bestel zoals het leger zouden kunnen waarschuwen tegen extremistisch nationalisme. Maar juist zij, aldus Insel, zien het nationalisme als de sokkel waar het Turkse bestel op staat. Een van de nieuwe ontwikkelingen, aldus Insel, is juist dat gepensioneerde officieren uit het leger eigen extremistische groepjes zijn begonnen.

En zo heeft het Turkse politieke vertoog niet of nauwelijks invloed ondervonden van de moord op Dink.

[...]

Start Omhoog