Vorige Start Omhoog Volgende

Pof, Pof, Pof ...

Eenzame cowboy schiet 32 medestudenten neer - Begint of eindigt het met pief paf poef?

Tegenwicht weblog # 80, 21 april 2007

Een eenzame schutter

Op 17 april 2007 schoot de 23 jarige student Cho Seung-Hui op de technische Universiteit in Blacksburg, Virginia, VS, 32 medestudenten neer, waarna hij zichzelf door het hoofd schoot. Naderhand bleek hij een video en een manifest als een soort testament naar een tv station gestuurd te hebben. 

Hij zei daarin wraak te nemen op "rijken, rijkeluiskinderen, leugenachtige charlatans en losbandigheid", alsook "vrouwen en godsdienst". Hij legt alle verantwoordelijkheid bij "jullie", dus buiten zichzelf. 

Een eenzame jongeman vol wrok die zijn omgeving al jaren zorgen baarde. Volgens medestudenten op de middelbare school veelvuldig gepest. Op de universiteit sprak hij met niemand. Hij schreef agressieve teksten bij schrijfoefeningen.  

Een profiel

In de VS hebben ze meer van dit soort school shootings dan wij hier. Ze hebben er namelijk meer wapens. Daarom konden ze daar vijftien van die shootings van 1995 - 2001 analyseren. Wij schreven al over die in Littleton in 1999 (en die in Erfurt, Duitsland, in 2002). De schutter Cho verwijst in zijn manifest expliciet naar Littleton. Hij past in het profiel dat de onderzoekers opstelden na hun onderzoek: 

"Bij dertien ervan voelden de daders zich afgewezen – ze werden gepest, genegeerd of hadden een onbereikbare liefde. Andere risicofactoren waren interesse voor wapens, dood en satanisme, en psychische problemen als depressie of sadistische neigingen." 
(Cho: het risico van eenzaamheid; Ellen de Bruin, NRC Handelsblad 19 april 2007)

Een land vol wapens

De Nederlandse lezer dacht wellicht: 'Nu gaan ze eindelijk al die wapens daar verbieden'. Tot verbazing van die Nederlander redeneert men in de VS precies de andere kant op. Trouw van 17, 18 en 19 april citeert verschillende mensen die de ramp niet toeschrijven aan een te veel aan wapens, maar aan een  te weinig aan wapens. 

Zal dit bloedbad wél iets veranderen? Frank Kools, New York, 17 april 2007 Trouw

De wapenlobby in Virginia wint al jaren; Frank Kools, New York, Trouw 18 april 2007 

Amerikaanse wapenlobby argumenteert pragmatisch; Tigrelle Uijttewaal, Trouw 19 april 2007

Men redeneert: als alle studenten bewapend waren was dit niet gebeurd. Misschien. Maar men vergeet te bedenken dat er dan wellicht heel wat meer andere rampen waren gebeurd als 3000 studenten met een wapen rondlopen. Men krijgt allicht eens ruzie en de lontjes kunnen tegenwoordig kort zijn. Met een wapen en flink wat emotie die het verstand opzij schuift kan men al snel slachtoffer worden - maar ook snel dader. 

Er steekt een zeer machtige vuurwapenlobby achter het massale en toegestane bezit van wapens in de VS. Geen politicus, laat staan presidentskandidaat die daar tegenin durft te gaan. Intussen vallen er wel 3000 kinderen per jaar door vuurwapengeweld. Men lijkt zich er niet druk om te maken. Het gaat, zegt men daar, om vrijheid en men denkt er problemen mee te kunnen oplossen. 

Het land van de eenzame cowboy, de goede, die de veedief, de slechte, neerschiet. Het volk dat collectief de Indianen vrijwel heeft uitgemoord. De staat die zich nog steeds gedraagt als de goede eenzame, in de wereld steeds meer geďsoleerde cowboy die dapper tegen "de as van het kwaad" vecht. Overigens zonder succes. 

"Er is een duidelijk verband tussen vuurwapenbezit en het aantal doden door vuurwapengebruik. Ook in Frankrijk en Turkije vallen veel doden door wijdverbreid vuurwapenbezit. 
[...]
Toch blijkt uit internationale vergelijkingen dat een nationaal verbod op vuurwapens veel doden scheelt, of de grenzen nu wel of niet open zijn. Die les zouden Amerika en andere landen met te gemakkelijk verkrijgbare vuurwapens moeten leren." 
(Dodelijk wapenbezit; NRC Handelsblad, Hoofdartikel 17 april 2007)

Het gevaar blijkt al uit de voor ons verbazingwekkende eerste reacties: een stortvloed aan bom-meldingen en dreigingen met explosieven, vuurwapens en gif, alle verwijzend naar Virginia. Door het gehele land zijn tieners opgepakt die zelfs zwaarbewapend naar school gingen. Vele scholen moesten de (detectie)poorten tijdelijk gesloten houden (Trouw 21 april 2007). Agressie roept angst en agressie op.  

Massaliteit

Het kostte mij grote moeite om aan een Amerikaan uit te leggen dat wij hier geen campussen kennen. 'Waar de studenten dan wel woonden: nog bij hun ouders?' En: 'Op kamers? Zelfstandig? Zonder toezicht?' Onbegrijpelijk! 

Toch zit hier een belangrijke factor in. Stop 3000 studenten bij elkaar, soms nog op slaapzalen - jongens en meisjes uiteraard streng gescheiden - op een groot terrein buiten de stad, en je vraagt om problemen.

Maak de middelbare scholen zo groot dat de mensen, directie, docenten, leerlingen, elkaar niet meer kunnen kennen, en je vraagt om problemen. Bij kleinschaligheid kennen de mensen elkaar, hebben contact met elkaar en daarmee zijn conflicten veel beter en veiliger op te lossen. Het enorm vergroten van de schaalgrootte van het Nederlandse middelbaar onderwijs is een kapitale beleidsfout, gemaakt in de afgelopen jaren.

Betrokkenheid geeft echte veiligheid

Op massascholen lijken detectiepoortjes om wapens te weren, een veiligheidsbedrijf en een schoolagent de enige oplossingen. Toch zijn er betere mogelijkheden. Om het maar even bij twee recente publicaties te houden:
 

Leerling zelf betrekken bij veilige school; Iris Pronk, Trouw 12 april 2007

Lastig om discreet te zijn; Leerlingbemiddeling; Scholieren leren ruzies tussen anderen te sussen; Iris Pronk, Trouw 20 april 2007

"Veiligheid zit tussen de oren, daarover zijn alle betrokkenen het eens. Jongeren moeten weten dat schoppen, slaan, vandalisme, wapens en verbaal geweld taboe zijn binnen de school. Daarom moeten docenten en schoolleiders duidelijke regels stellen, maar ook de leerlingen medeverantwoordelijk maken voor de sfeer. Laat leerlingen zelf omgangsregels aandragen, zo luidt een van de adviezen in de gisteren gepresenteerde brochure ’Save je school’.

En dat werkt, zegt Karina Baarda, locatiedirecteur van het Hofstad Heldring College, een middelgrote, multiculturele vmbo-school. Zij lanceerde een aantal projecten waarbij leerlingen betrokken zijn. Een daarvan is de ’streetwatcher’: tijdens de pauze surveilleren twee bovenbouwleerlingen op het plein, gekleed in een jasje met ’Streetwatch Hofstad Heldring’.

„Sindsdien gebeurt er amper meer wat”, zegt Baarda.

Ook het systeem van de ’leerlingbemiddeling’ is succesvol op deze school."
(Iris Pronk, Trouw 12 april, zie hierboven)

Begint of eindigt het met pief paf poef of pauw pauw ?

Amerikaanse opvoeders gaan twee tegengestelde kanten op waar het spelen met pistooltjes betreft. De scholen raken in paniek en reageren absurd als een jongetje van acht pief paf poef speelt met een papiertje of een mini speelgoedpistooltje ter grootte van een kwartje. Op middelbare scholen reageren met paniek als er een hitlist wordt ontdekt: een lijst met medeleerlingen die dood moeten - en die het zelf "ultra cool" vinden om daar op te staan. 

Een deel van de ouders gaat precies de andere kant op. Die organiseren verjaardagspartijtjes voor vierjarigen met oorlog als thema en het verzoek op de uitnodiging 'je pistool mee te nemen'. Zij menen dat kinderen zo met wapens en geweld leren omgaan, hopen dat het spelletje snel zal vervelen - of denken er helemaal niet bij na.
 

Gezonde piefpafpoef-kinderen; Progressieve ouders brengen het wapentuig terug naar de speelplaats; Margriet Oostveen; Bericht uit Washington; NRC Handelsblad 14 april 2007 

Terug naar Nederland

Hier in Nederland hadden we ... wacht, dit zetten we, gezien de lengte, even op een aparte lijst, om hier meer de inhoudelijke kant ervan te bespreken. 

In de zaak Murat D., die op 13 januari de conrector van het Terra College in Den Haag doodschoot, kwam de discussie over het 'waarom?' al snel op gang. Zo werd gedacht een een cultureel-etnische achtergrond die met eer en vernedering te maken had.

'Berisping is aantasting publieke eer'; Hoogleraar Turkse cultuur over vernedering; Mark Duursma, NRC Handelsblad 16 januari 2007 
Erik Jan Zürcher, hoogleraar moderne Turkse geschiedenis aan de Universiteit Leiden, denkt dat het Turkse eergevoel een factor was voor Murat D., de leerling die leraar Hans van Wieren doodschoot. 

Turks-Nederlandse leerlingen ontkennen dit: 
'Iemand die zijn leraar doodschiet is niet goed bij zijn hoofd. Punt'; Heeft de moord op Hans van Wieren te maken met het Turkse eergevoel? Turkse leerlingen denken van niet. Maar wat als je leraar je belachelijk maakt? Sheila Kamerman, NRC Handelsblad 19 januari 2004 

Ook een onderzoekster ontkent dit met klem: 
'Huidskleur schutter onbelangrijk'; Eveline Brandt, Trouw 19 januari 2004 
De moord op conrector Hans van Wieren heeft heel weinig met etniciteit, met de Turkse afkomst van Murat D. te maken. [...] 
,,Kinderen die emotionele beheersing hebben, tegenover kinderen die dat niet hebben aangeleerd: dát maakt het nu het belangrijkste onderscheid.

Kamerleden denken onmiddellijk aan detectiepoortjes ofwel Amerikaanse toestanden op onze scholen (o.a. Jacques Tichelaar, PvdA, Trouw 17 januari 2004). De scholen zelf willen hier niet aan en zoeken de veiligheid eerder goede regulering en in goede verhoudingen en contacten. Ze zijn "Meer opvoeder dan onderwijzer" (Gonny ten Haaft, Trouw 23 januari 2004): 

"Ik geloof in preventie, niet in detectiepoortjes of bewakingscamera's. Veiligheid zit in mensen, niet in protocollen."

,,Als opvoeder moet je weten waar een kind vandaan komt, hoe zijn thuissituatie is. Docenten moeten vader of moeder niet op school laten komen, maar hen thuis opzoeken."

"Zero tolerance met liefde noemt hij deze aanpak. Probleemjongeren moeten worden gestraft als ze iets doen, maar ze moeten ook weer op de been geholpen worden." 

Vrij Nederland 14 februari 2004: "Terug naar het Terra College - Moet er een ijzeren gordijn om vbmo-scholen?; Marian Husken: 

"Door de schaalvergroting, het gevolg van de vele fusies, ken je niet iedereenb meer van gezicht, laat staan van naam. Ook oud-leerlingen en vriendjes mengen zich ondert de leerplichtigen in het gebouw en de kantine. Het makkelijk binnenlopen is mede het gevolg van de zo goedbedoelde campus."

"Jongens en meisjes moeten gekénd worden. Een school heeft de taak om leerlingen te individualiseren."

"Van fouilleren van leerlingen op wapenbezit of dtectiepoortjes wil Veling niet horen. [...] 'Je moet je pappenheimers kennen. Dan is dat niet nodig'. "

Investeren in relaties werkt beter dan meer toezicht: Veilige school investeert in verbetering van relaties; Marloes Zevenhuizen, Trouw 22 mei 2004: 

"De maatregelen die het meest effectief zijn, liggen volgens Van den Bogaard op het relationele vlak. De onderzochte scholen die geen problemen ervoeren, namen meer maatregelen om de relaties binnen de school te verbeteren. 
[...]
,,Leerlingen die worden gekend, veroorzaken minder problemen.”
Minder effectief zijn volgens de onderzoekers maatregelen die het toezicht op school vergroten."

Twee jaar na de moordpartij in Erfurt verscheen Lessen uit Erfurt;  Geweld op school; Gerbert van Loenen, Trouw 26 april 2004: 

Schoolpsychologe Lena Vogt kwam twee jaar geleden naar Erfurt om te helpen, nadat een scholier daar zestien mensen had doodgeschoten. Nu is ze er nog steeds, om schoolleidingen te wijzen op de signalen die aan geweld voorafgaan. 
Zulke gewelddaden op scholen blijken steevast door mannelijke leerlingen te worden gepleegd die geen volwassene in hun omgeving hebben die ze vertrouwen, en die ernstig teleurgesteld of langdurig gepest zijn. In de tijd voor hun misdaad zijn ze zichtbaar veranderd, hun gewelddaad bereiden ze langdurig voor en vaak geven ze hints over wat komen gaat. 
Wel moet van elke crisis geleerd worden, stelt Lena Vogt. 
Liefst zou ze willen dat de mensen die wereldwijd projecten ter voorkoming van geweld op school uitvoeren van elkaar zouden leren. 

,,In Noorwegen is nu een school waar leerlingen elkaar elke ochtend een hand geven. En op vrijdagmiddag omhelzen ze elkaar als het weekend begint. Ik denk dat leerlingen die elkaar de hand schudden en omhelzen elkaar niet zo snel slaan.''

Dit artikel is toegevoegd aan "Lees meer" van Tegenwicht Opinie # 17, "Een loser lost schoten en Erfurt ligt om de hoek".

Een jaar na de moord op het Terra College

De school moet kinderen weer opvoeden; Gonny ten Haaft, Trouw 12 januari 2005
Eén jaar na het drama op het Terra College dringt Jaap Westbroek, directievoorzitter van zes Haagse middelbare scholen, aan op een pedagogisch debat.

,,Scholen moeten weer gaan opvoeden. Onderwijs is aandacht; van docenten vraagt dit vooral dat ze van kinderen houden.''

,,Weet je waar ze leren? Bij de vertrouwenspersoon. Daar leren ze hoe ze met hun identiteitsproblemen moeten omgaan, hoe ze in een situatie kunnen komen waarin ze wel weer in staat zijn zich in Nederlands of wiskunde te verdiepen.''
 

Kogelvrij vest is op school niet nodig; Veiligheid op school is vooral elkaar kennen; Gonny ten Haaft, Trouw 13 januari 2005
Een jaar na het drama op het Terra College vertellen docenten van drie vmbo-scholen over (on-)veiligheid. Een school is vooral veilig als leerlingen en leerkrachten elkaar goed kennen.

"Een school is vooral veilig als leerlingen en leerkrachten elkaar goed kennen, blijkt uit elk gesprek met docenten over veiligheid op scholen. Leerlingen moeten het gevoel hebben dat ze gewaardeerd worden. Dat ze gekend, gezien en serieus genomen worden."

"Zien en gezien worden, daarop stoelt onze aanpak.''
Dan helpt het, onderstrepen de docenten unaniem, dat een school klein is - de sfeer is dan automatisch 'niet anoniem'.

Kortom

Nederland begaat hier een geheel andere weg in dan de VS met haar massaal aanwezige vuurwapens en haar massascholen zonder enig werkelijk contact tussen leraar en leerling, een klaarblijkelijk dodelijk heilloze weg. 

Terzijde

Ook in Uruzgan proberen wij contact te leggen in plaats van te schieten. 

"Een Heer gaat [zonodig] zijn eigen en eenzame weg" 
(Martin Toonder over Heer Bommel, uiteraard geholpen door zijn jonge vriend Tom Poes - heruitgegeven door NRC Handelsblad)

Laat Nederland dit vooral blijven doen. 

Dus

Houd scholen kleinschalig zodat ieder elkaar met gezicht en naam kan kennen.

Betrek de leerlingen intensief bij het veiligheidsbeleid en de regels van de school.

Investeer niet zozeer in toezicht of poortjes, maar in de kwaliteit van de relaties en contacten.

Stel leraren aan die dit kunnen en geef ze de kans om werkelijk de mentoren (geestelijk leiders) )van hun leerlingen te worden, zo nodig streng, maar altijd nabij, beschikbaar en persoonlijk, als opvoeders, dus in essentie liefdevol: 

"Zero tolerance (slechts zo nodig, maar altijd) met liefde"

Vorige Start Omhoog Volgende