Citaten uit

Kogelvrij vest is op school niet nodig

Veiligheid op school is vooral elkaar kennen

Gonny ten Haaft, Trouw 13 januari 2005

Een jaar na het drama op het Terra College vertellen docenten van drie vmbo-scholen over (on-)veiligheid. Een school is vooral veilig als leerlingen en leerkrachten elkaar goed kennen.

,,Ik heb me nog nooit bedreigd gevoeld, behalve door een puber die ik niet kende'', vertelt Willem van Kouwen.

[...]

Vandaag is het een jaar geleden dat conrector Hans van Wieren van het Terra College door een leerling werd doodgeschoten. De discussie over veiligheid op scholen barstte los. Vooral vmbo-scholen hadden het zwaar. Hun toch al slechte imago werd zo mogelijk nog slechter: alsof vmbo-docenten voortdurend op hun hoede moeten zijn, bang voor agressieve leerlingen met wie moeilijk te communiceren valt.

[...]

,,Onze leerlingen zijn, in positieve en negatieve zin, heel direct'', schetst Helma van den Eshof van het Utrecht-Zuid College. ,,De leerlingen zijn heel puur, dat maakt het lesgeven ook zo leuk. Laatst was er nog een meisje dat door de hele school liep met kerstkaarten die ze zelf gemaakt had. Maar zo'n type kan natuurlijk ook de school doorgaan met iets wat minder prettig is.''

Ook Ingrid Crebas van het Rijswijkse IMC ervaart dat vmbo-leerlingen vaak direct reageren.

,,Het zijn vaak licht ontvlambare kinderen - autochtoon of allochtoon maakt niet uit. Als er een conflict is, gaan ze snel schreeuwen en meppen. Wij leren ze te praten, meestal komen we er dan wel uit.''

Docenten van vmbo-scholen, zegt Robert Pinter van het Van Kemenade College, dienen daarom over grote pedagogische en didactische kwaliteiten te beschikken. Het zijn meer opvoeders dan onderwijzers.

[...]

De leerkrachten van de drie scholen beseffen allemaal dat het ook op hun school 'een keer mis kan gaan'. In hun eigen bewoordingen: een leerling kan doordraaien, een waas voor de ogen krijgen, door het lint gaan.

,,Misschien is de kans hierop bij vmbo-leerlingen groter dan bij de havo of het vwo'', denkt Van den Eshof. ,,Maar in de dagelijkse praktijk sta je daar niet bij stil. Ik voel me volkomen veilig op deze school.''

Het irriteert haar dat ze steeds opnieuw moet toelichten dát ze zich veilig voelt. Ook een jaar na het drama op het Terra College moet ze zich nog vaak verdedigen.

,,Alsof ik een verschrikkelijk vak heb'', zegt Van den Eshof. ,,En in een kogelvrij vest naar school moet.''

Haar school staat midden in Kanalen eiland, een wijk in Utrecht waar veel Turken en Marokkanen wonen. In relatief korte tijd werd deze school bijna helemaal zwart.

[...]

De moord op Van Wieren heeft hem niet verbaasd.

,,Het moest een keer gebeuren'', zegt hij, wetend dat er dagelijks kleine en grote incidenten op scholen gebeuren. ,,Wij hadden vooral veel last van kinderen van buiten. Vreemde kinderen die op ons schoolplein kwamen, of zelfs in de school. Het was vaak heel moeilijk hen weg te krijgen, heel intimiderend waren ze.''

Uiteindelijk is er een oplossing gevonden die verrassend goed blijkt te werken: de leerlingen van het Utrecht-Zuid College die een of meer van deze 'vreemde' jongeren kennen, moeten ervoor zorgen dat ze opkrassen.

,,Wij maken onze leerlingen zoveel mogelijk zelf verantwoordelijk'', vertelt Van Kouwen. ,,Als er nu weer van die onruststokers zijn, kijken we met wie ze binnen de school contact maken. Díe leerlingen spreken we erop aan. Het werkt - onze kinderen willen zulke situaties zelf ook niet.''

Een school is vooral veilig als leerlingen en leerkrachten elkaar goed kennen, blijkt uit elk gesprek met docenten over veiligheid op scholen. Leerlingen moeten het gevoel hebben dat ze gewaardeerd worden. Dat ze gekend, gezien en serieus genomen worden. Dit lijkt misschien een open deur, maar volgens Van Kouwen kan dit niet vaak genoeg worden onderstreept.

,,Ik heb me nog nooit bedreigd gevoeld, behalve misschien door een puber die ik niet kende. Laatst heb ik een jongen van buiten de school het schoolplein afgestuurd. Even later word ik door een eigen leerling gewaarschuwd: 'Die gozer is gek hoor meester, pas maar op'. Toen schrok ik, want voor zulke vreemde kinderen ben ik anoniem.''

Voor de leerlingen is het belangrijk dat ze beseffen dat ze altijd naar iemand toe kunnen, beaamt Crebas van het IMC.

,Dat ze weten dat ze, op een goede manier, in de gaten gehouden worden. Dat ze weten dat we er voor hen zijn. Zien en gezien worden, daarop stoelt onze aanpak.''

Dan helpt het, onderstrepen de docenten unaniem, dat een school klein is - de sfeer is dan automatisch 'niet anoniem'.

,,Het is hier net een klein dorpje'', vertelt Crebas over haar locatie, waar toch zo'n 650 leerlingen rondlopen, ,,Je weet wie er thuishoren en wie niet. En wat hoort en wat niet.''

Minstens zo belangrijk is een open klimaat: collega's die voor elkaar klaarstaan.

[...]

Robert Pinter, die ook coördinator veiligheid is op zijn school, vertelde vorig jaar in Trouw over de plicht van docenten om gewelddadige of bedreigende incidenten op een A4'tje bij hem te melden.

,,Dat bleek niet te werken'', zegt hij nu. ,,Collega's vonden het gênant, of wisten niet goed waar de grens ligt tussen wel of niet melden. Nu doen we het mondeling, op elke docentenvergadering is 'veiligheid' een vast agendapunt. We bespreken wat er is gebeurd - omdat we direct op elkaar kunnen reageren, werkt dit beter dan die A4'tjes.''

Docenten die 'vol zitten', beaamt Van Kouwen van het Utrecht-Zuid College, kunnen op de personeelsvergaderingen hun verhaal kwijt, waarna er samen naar oplossingen wordt gezocht. Zo was er laatst een collega wier autobanden waren lekgestoken.

,,Dat was duidelijk een reactie van een leerling. Iedereen wordt dan onrustig, dat moeten we bespreken. Hebben we iets fout gedaan, is er slachtofferhulp geweest, dat soort vragen.''

Toch zijn zulke maatregelen níet het gevolg van het neerschieten van Hans van Wieren, beklemtoont Van Kouwen.

,,Niet 'Terra' was het breekpunt, maar 11 september. Toen wisten we niet wat we ermee aan moesten.''

[...]

Ook bij de ouders van deze kinderen zit de school er dichter bovenop.

,,We vertellen dat hun kind ontspoord is en dat we willen dat hij of zij wordt opgehaald. Als ze dan een uitvlucht verzinnen, zeggen we dat we het kind komen brengen, dat blijkt een heel effectieve vorm.''

Dit betekent niet dat ouders in de kou komen te staan, haast hij zich te zeggen. Wél dat ouders in een vroeger stadium horen dat de grenzen (bijna) zijn bereikt.