Vorige Start Omhoog Volgende

Het Nietsisme 

Tegenwicht weblog # 78, 16 februari 2007

Het Ietsisme

Ronald Plasterkerk, neurobioloog, columnist en binnenkort Minister van Onderwijs, ik ben  benieuwd, heeft het Ietsisme  uitgevonden, als term dan: 'Er moet toch iets zijn (dat de mens te boven gaat) maar we weten niet precies wat - en dit feit accepteren we'. 

Er is een kaartspel uitgebracht dat de kennis van de verschillende religies in de verzorgende sector moet gaan verbreden. Daarin staat ook het Ietsisme als levens beschouwing vermeld. 

Het Nietsisme

Vandaag had ik een uitvoerig 'Socratisch' gesprek waarin we het nietsisme, althans de term, uitvonden. 

We bespraken levensbeschouwingen: 

het hindoeïsme - 
geeft problemen met die kasten en een veelheid aan goden m/v annex tempels met bijbehorende ruzies waar welke tempel mag staan of ooit gestaan heeft;  
 

het boeddhisme - 
kent geen godheid, dus is geen religie maar filosofie met levenshouding die vreedzaam oogt; 
 

het taoïsme - 
mooi, maar wel een beetje erg oud, hoewel nog steeds gelezen, aangehangen en vreedzaam; 
 

de islam 
(waar ik mij omstandig in verdiep, annex de bijbehorende talen, Turks, Arabisch, Osmaans en Perzisch ofwel Farsi) - 
is bepaald onvriendelijk ten opzichte van ongelovigen, lees: niet-moslims, al is Allah in de oude geschriften bepaald meer vergevingsgezind dan een deel van zijn huidige aanbidders; er is een kleine weinig vreedzame tak en een grote wel vreedzame tak; de eerste haalt de kranten, de tweede niet maar is er wel; de islam kent meer wettische en meer spirituele richtingen, waaronder: 
 

het islamitisch soefisme (waar ik veel van weet*) - 
[* De UNESCO heeft 2007 uitgeroepen als het Rumi jaar en Rumi's werk tot  'wereld-geestelijk-erfgoed' benoemd; Rumi is een beroemde islamistisch-sufistische dichter - ik ben druk bezig met vertalingen voor de komende symposia] - 
is vredig en ascetisch, maar wel uitgesproken religieus; 
 

het universele soefisme - 
kiest geen religie maar put uit alle religieuze bronnen, zoekt naar wat deze verbindt en is zo zelf verbindend 
(ik lees er nu een boek over, geschreven door de oud-minister van financiën Witteveen) ; 
 

het christendom - 
dit kwam er bij mijn gesprekspartner slecht af: maakt ook onderscheid tussen gelovigen en ongelovigen, zij het milder dan de islam doet, maar heeft, zeker nu, te veel invloed op de politiek en de wetgeving; hij maakte zich zorgen over de herleving van de evangelicalen à la Bush, c.q. Balkenende en Rouvoet - terecht; 
voor mijzelf, christen, telt niet zozeer het geloof als de gemeenschap: het maakt mij niet zoveel uit wat iemand precies gelooft, als hij zijn naasten maar liefheeft; 
 

de theologie - 
die pretendeert te weten wat, volgens mij dan, de mens niet kan weten, dus doe dan ook niet net alsof; 
 

de gnostiek (waar ik veel van weet) - 
oude vroeg- en voor-christelijke levensbeshouwing met verbindingen naar nog oudere levensbeschouwingen die verbindend, vreedzaam en ascetisch is; oude geschriften worden nu teruggevonden en vertaald; 
 

de Vrijmetselaars - 
waar ik het nodige van weet en die sterk verbonden zijn met de gnostiek en de hermenistiek, oude Egyptische leer - zeer vreedame mensen; 
 

de antroposofie - 
mijn dochter zat en mijn kleinzoon zit op een antroposofische Vrije School; vreedzaam en breed-menselijk, uitstekend geschikt voor jonge kinderen maar moeilijker voor zelfstandig-wordende pubers en tieners; inhoudelijk zeer rijk. 

Toen gingen we richting nietsisme: 

het humanisme - 
'nee, ik ben geen humanist, wat de mens is niets'; 

het atheïsme - 
'nee, ik ben geen atheïst want zelfs de vraag stel ik mij niet'; 

het agnosticisme ('we weten het niet [of er een God bestaat]') - 
'nee, ik ben geen agnosticus want ik stel mij de vraag zelfs niet: de vraag op zich is al onzinnig'. 

het ietsisme - 
'nee, want die gaan toch uit van iets, terwijl ik uit ga van het niets; 

het consumentisme - 
'dat streven naar alsmaar meer ietsen is helemaal niets waard. Het enige wat waar en werkelijk en de moeite waard is, is het niets'. 

Wat dan wél? 

Zo kwamen we op het nietsisme. Ik herkende er het nihilisme van Nietsche in, uiteraard zonder de wanstaltige vertekening ervan in het nazisme. Het was dus geen uitvinding, hooguit een nieuwe vertaling. 

Maar wat is dit dan? 

Probeer maar eens het begrip niets te definiëren: dat lukt je per definitie niet. Het is hooguit 'datgene wat niet door een iets omschreven kan worden', dus om het begrip niets te definiëren heb je het begrip iets toch nog nodig. Maar het nietsisme ontkent nu net dat er ook maar iets is dat de moeite waard is om genoemd en gedefinieerd te worden. 

Een paradox dus 

"Het leven is paradoxaal het leven zelf is een paradox",  zei mijn gesprekspartner. "Dus toch wel iets", zei ik. "Dat lijkt zo", zei hij, "maar het is niets, alles is niets" - wederom een paradoxale uitspraak, wellicht te verstaan als 'niets (wat de moeite) waard  (is)'. 

Is dit wat de WRR bedoelt met een nieuw ontdekte groep mensen die nergens iets zinnigs in ziet? 

Niet helemaal, want deze mensen zien wel iets in consumeren en houden het daarbij. Het komt er wel bij in de buurt, want ook deze mensen zien nergens een zin in, net zoals mijn gesprekspartner die zei dat 

'het leven geen zin heeft en dat we daar dan maar mee moeten zien te leven'  en: 

'Het enige wat we weten is dat we niets weten [van de essentie van het leven]' of: 

'De enige zin van het leven is dat we weten dat het geen zin heeft en dat we ons daarbij moeten neerleggen'. 

De mensen die de WRR bedoelt zijn doorgaans laag opgeleid, hebben althans geen specifieke bekwaamheden ontwikkeld. Mijn gesprekspartner had dit wel: hij is beeldend kunstenaar. Zijn huis heeft een atelier, maar zou dubbele muren moeten hebben: alle muren hangen vol schilderijen. Hij illustreert ook boeken: is geen tekst-mens (zoals ik), neemt wel kennis van de tekst maar ziet daarbij direct beelden die hij dan tekent. Namen van mensen, bijvoorbeeld politici, en plaatsen onthoudt hij slecht, maar hij geeft er een beeld van. Teksten onthoudt hij niet, maar een film van twintig jaar geleden kan hij beeld voor beeld weer voor ogen zien. 

Is de nietsist depressief? 

Nee, hij heeft plezier in het leven en in zijn werk, en is dol op zonsopgangen en -ondergangen en de wolkenvormen, waardoor de Nederlandse schilders wereldberoemd zijn geworden, en vooral de kleuren die daarbij horen. Daarom woont hij in een hoge flat met zeer ruim uitzicht op die wolken. Hij leeft, kortom, volop en is een uitstekend gastheer. 

Eens nader bezien

De WRR had dit type mens kennelijk niet voor ogen. Ik ga er nog eens naar kijken welk type mens meer precies dan wel. Ook naar tekst- en beeldmensen, denk aan dyslectici die buitengewoon scherpe beelddenkers en -ontwerpers kunnen zijn. Ook zal ik eens uitzien in mijn omgeving of zich daarin wellicht nog neer nietsisten bevinden. 

Ik houd van open vragen, ben een fan van Socrates en dus ook Plato, dus stel ik bij deze ook een vraag aan 'de oplettende lezertjes' (Marten Toonder in zijn Tom Poes, meervoud, de herdruk van de NRC van deel 7 is al weer uit) en open iets interactiefs:

Herkent u het nietsisme?

Valt er inhoudelijk,  hoewel er over het niets - per definitie - niets te zeggen valt - toch nog wel iets te zeggen?

Een reactie:

Nietsisme - in soorten en maten

 

Vorige Start Omhoog Volgende