Ook als je illegaal bent

Kinderrechten in Nederland

Maaike de Hon, in: Kinderen eerst, winter 2005

Deze maand is het tien jaar geleden dat het Verdrag voor de Rechten van het Kind in Nederland in werking trad. Is zo'n verdrag nodig in ons land? Ja. Ook hier gaat het soms mis met de kinderrechten. Gelukkig wordt steeds vaker het verdrag gebruikt om misstanden aan te pakken. 

Toch laat de toepassing van het Kinderrechtenverdrag ook in Nederland nog wel eens te wensen over. 

Simone Bommeljé van Defence for Children International Nederland (DCINL): 

'Je zag bijvoorbeeld dat er in het begin binnen het vreemdelingenrecht niet naar de rechtspositie van het kind werd gekeken. Het ging alleen over de ouders: die krijgen wel of niet een verblijfstatus. een uitkering enzovoort.'

Doorbraak

Organisaties als Unicef en DCINL zijn van mening dat kinderen wel een eigen rechtspositie hebben en hebben daar, met het Kinderrechtenverdrag in de hand, de afgelopen jaren hij de politiek en bij de rechterlijke macht op aangedrongen. 

Bommeljé: 

'Nu zie je langzamerhand dat dat effect heeft. Het Kinderrechtenverdrag wordt meer aangehaald, bijvoorbeeld in asielzaken waarbij kinderen betrokken zijn. De betekenis van het verdrag begint door te sijpelen. Als je kijkt naar het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens dan zie je dat het wel vijftig jaar heeft geduurd voordat het echt kracht kreeg en kijk nu eens hoe vaak er een beroep op wordt gedaan! 

Het Verdrag voor de Rechten van het Kind is pas tien jaar bindend in Nederland. Organisaties als DCINL en Unicef wijzen steeds op het verdrag en op de kracht en betekenis van wat we daarin hebben vastgelegd. Nu lijkt dat zijn vruchten te gaan afwerpen en daar ben ik heel blij mee. Het zijn lichtpuntjes in onze strijd.'

Bommeljé doelt daarmee onder andere op de zaak van de Ghanese familie A. uit Zaanstad. De kranten stonden er dele zomer vol van, toen de rechter bepaalde dat de kinderen (2 en 11 jaar oud) van dit illegaal in Nederland verblijvend gezin recht hebhen op een bijstandsuitkering. 

Het gezin kwam vijftien jaar geleden naar Nederland in de hoop hier een beter leven te kunnen opbouwen. Twaalf jaar lang hielden ze het hoofd boven water met zwart werk, leningen en steun uit de omgeving. Tot er in 2002 gezinsuitbreiding op komst was en vader tegelijkertijd zonder werk kwam te zitten. De schulden liepen op, de elektriciteit werd afgesloten en uiteindelijk ook het water. Op dat moment hoorde de gemeente Zaanstad voor het eerst van het bestaan van de familie. 

Bijstandsuitkering voor kinderen 

Volgens de Nederlandse wet hebben illegalen geen recht op een bijstandsuitkering. Jarenlang maakten gemeenten bezwaar tegen de uitvoering van die wet, omdat die in strijd is met de zorgplicht die zij hebben ten opzichte van hun inwoners. Vaak omzeilden ze de regels ook, maar sinds de Koppelingswet in 1998 in werking trad, moeten ze zich er wel aan houden. 

Die wet koppelt de gegevens van de gemeente aan die van de vreemdelingendienst, dus wie illegaal is en een uitkering aanvraagt, loopt groot risico opgepakt en uitgezet te worden.
Toch was de advocaat van de Ghanese familie van mening dat er hier iets anders aan de hand was. Een van zijn argumenten was dat door de familie bijstand te onthouden, de gemeente de rechten van de kinderen zoals die zijn vastgelegd in het Verdrag van de Rechten van het Kind, aantast. De rechter heeft hem nu dus gelijk gegeven. De uitspraak is weliswaar voorlopig  de situatie was zo nijpend dat de officiële uitspraak in het hoger beroep niet kon worden afgewacht  maar alles wijst erop dat de definitieve uitspraak eind dit jaar hetzelfde zal zijn. 

De rechter heeft in deze zaak dus onomwonden gesteld dat het internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind boven de nationale Wet Werk en Bijstand gaat. 

'Unicef geeft al jaren aan dat Nederland het Kinderrechtenverdrag schaadt door de rechten van kwetsbare kinderen als deze niet te waarborgen,' zegt Maud Droog­leever Fortuyn, 'Samen met organisaties als DCI, hebben we dat zelfs aangekaart bij het Comité voor de Rechten van het Kind. 

Daarom zijn we ook blij met deze uitspraak, die zegt dat de overheid verantwoordelijk is voor alle kinderen die op Nederlands grondgebied verblijven, legaal of illegaal. Als ouders niet voor hun kinderen kunnen zorgen, is het de taak van de overheid om daarin te voorzien. 

Als een Nederlands kind verwaarloosd wordt, grijpt de overheid via de Raad voor de Kinderbescherming ook in. En als ouders financieel niet voor de kinderen kunnen zorgen, zorgt de overheid voor extra geld. 

Dat moet ook gebeuren met kinderen die niet legaal in Nederland verblijven. Zij hebben net zo goed recht op eten, verzorging, kleding en dergelijke. Alle rechten gelden voor alle kinderen. Het is mooi dat de rechter dat nu eindelijk heeft onderstreept. De uitspraak zegt natuurlijk niets over de rechten van het gezin om hier te zijn. Maar zolang de kinderen hier zijn, al zijn ze illegaal, hebben ze recht op basisvoorzieningen.'

Naar school zander angst

Volgens ruwe schattingen verblijven er zo' n 10.000 tot 20.000 illegale kinderen in Nederland. Al deze kinderen zouden, als de uitspraak straks definitief wordt, in principe recht hebben op een gedeeltelijke bijstandsuitkering. 

In verschillende gemeenten hebben politieke partijen als GroenLinks, de SP en de PvdA de gemeenteraad gevraagd ook een voorziening voor illegale kinderen te treffen. En de Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft onmiddellijk overleg met de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangevraagd om te kijken hoe deze uitspraak door de gemeente verwerkt moet worden en waar het geld vandaan moet komen. 

Daarnaast moeten er constructies worden verzonnen waardoor ouders zonder extra gevaar op uitzetting het geld voor hun kinderen in ontvangst kunnen nemen. Maud Drooglccvcr Fortuyn: 

'Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het naar school gaan van illegale kinderen. Zo'n recht op scholing of op bijstand heeft alleen zin als je er ook gebruik van kunt maken zonder dat het bedreigend is. Unicef is van mening dat kinderen nu eenmaal niet de dupe mogen worden van de beslissingen van hun ouders. Kinderen kiezen er niet voor om naar Nederland te komen of hier illegaal te zijn. En bovendien vinden wij dat je zowel volgens het internationaal recht als volgens de nationale wetgeving, maar vooral ook volgens morele maatstaven, niet mag discrimineren naar afkomst.'