Citaten uit

Fosfaatcrisis? Hoezo fosfaatcrisis?

Joep Engels, Trouw 3 september 2008

Dat olie en gas opraken, weet iedereen. Minder bekend is dat ook de voorraad fosfaat slinkt. Dat kan nog wel eens ernstiger zijn. Zonder fosfaat keldert de opbrengst van de landbouw. En een alternatief is er niet.

Het zijn onheilstijden: energiecrisis, voedselcrisis, kredietcrisis, klimaatverandering. Volgens de landbouwkundige Bert Smit zien we een belangrijke dreiging over het hoofd: de fosfaatcrisis.

„Als we niet uitkijken, zet het tekort aan fosfaat alle prognoses op losse schroeven. Dan kunnen we de mensheid niet meer voeden”, aldus Smit, die onderzoek doet bij Plant Research International van de Universiteit Wageningen.

[... ...]

Fosfaat wordt gewonnen uit mijnen, en dan met name uit mijnen in de Verenigde Staten, Rusland, China en Marokko. Rusland en China bestemmen een groot deel van hun fosfaat voor eigen gebruik, zodat velen in deze wereld zijn aangewezen op fosfaat uit de Verenigde Staten en Marokko.

[...]

Jaarlijks wordt ongeveer 140 miljoen ton rotsfosfaat uit de bodem gehaald. De wereldvoorraad wordt geschat op 40 miljard ton. Dat lijkt genoeg voor de komende eeuwen, maar de vraag stijgt enorm.

[...]

 „Deskundigen verwachten dat we over vijftig jaar tegen de grenzen aanlopen”, zegt Smit.

En voor fosfaat geldt: op is op. Smit:

„In de energiecrisis hebben we altijd nog de zon. [...] Maar fosfaat heeft geen alternatief. En zonder extra fosfaat zijn de landbouwopbrengsten beduidend lager.”

De biobrandstoffen hebben de kwestie op scherp gezet. Die lagen al onder vuur omdat ze concurreerden met voedsel; maïs werd duurder omdat er ook ethanol voor auto’s van werd gemaakt.

[...]

„Die gewassen hebben ook fosfaat nodig. Hetzelfde geldt voor de veelgeprezen algen. Als de Amerikanen de helft van hun transport willen realiseren met diesel uit algen, hebben ze minimaal 20 procent van de wereldfosfaatproductie nodig.”

Planten, en ook algen, groeien niet alleen op water en zonlicht, ze hebben ook voedingsstoffen nodig. Daarvan zijn stikstof, fosfaat en kalium de belangrijkste. Die zijn over het algemeen in de bodem aanwezig, maar in geringe mate. Om de huidige opbrengsten van de landbouw te bereiken worden ze extra toegevoegd, in de vorm van (kunst)mest.

[... ...]

Het fosfaat heeft geen kringloop meer, zegt Smit. Het gaat van de mijnen in Afrika bijvoorbeeld naar de sojaplantages in Brazilië, komt dan als veevoer in Nederland, waar het als varkensmest wordt uitgereden en zich in de bodem ophoopt. En uiteindelijk wegspoelt richting zee. Jaarlijks verdwijnen wereldwijd zo tientallen miljoenen ton fosfaat naar de bodem van de oceanen.

Het probleem is nog veel breder, zegt Harry Aiking die aan het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit onderzoek doet naar duurzame voedselvoorziening.

„Het is niet alleen doordat de urbanisatie de productie en de consumptie van voeding heeft gescheiden”, zegt hij. „We verspillen ook een hoop. Ongeveer de helft van de stikstof en fosfor die we aan onze gewassen geven, wordt niet door de plant opgenomen maar verdwijnt via lucht, water en bodem.”

Dankzij het gebruik van kunstmest heeft de wereld een groeiende bevolking kunnen voeden. Anders waren we bij de drie miljard wereldburgers van de jaren vijftig blijven steken. Aiking:

„Dat aantal is nu meer dan verdubbeld. Maar wat belangrijker is: de welvaart is gestegen, en daarmee is de vleesconsumptie vervijfvoudigd. Wie vlees eet, gooit 85 procent van de beschikbare eiwitten weg. Dat geldt ook voor de andere gebruikte hulpbronnen zoals fosfaat en nog sterker voor water.”

Het zijn die twee vormen van verspilling waardoor we in no time onze natuurlijke voorraden er doorheen jagen. Ook Aiking denkt dat we, gezien de huidige versnellingen in de voedselproductie, over enkele decennia op de bodem van de fosfaatbronnen stuiten.

[... ...]

Eigenlijk ziet hij maar één optie: een lagere consumptie, vooral van dierlijke producten.

[... ... ...]

Ook Smit heeft er een hard hoofd in. In theorie is het niet zo moeilijk. Het fosfaat moet in het landbouwkundig systeem blijven. Dat kan op allerlei manieren, maar het kost geld.

„Fosfaat uit mijnen is nu nog zo goedkoop dat het niet lonend is om energie te steken in recycling. We importeren nu voor 40 miljoen euro per jaar aan kunstmest-fosfaat. Voor dat geld kun je niet het hele rioleringsstelsel ombouwen.”

Hij zucht.

„Dat soort rekensommetjes zijn inherent aan ons politieke systeem. Als het economisch gezien niet onverantwoord is om een grondstof uit te putten, dan doen we dat gewoon.”