Citaten uit

'We moeten leren van natuur af te blijven'

Door natuurlijk beheer verhongeren dieren in de Oostvaardersplassen

Arjen Schreuder, NRC 13 juli 2005

Aan het einde van de winter stierven zevenhonderd edelherten, paarden en runderen in de Oostvaardersplassen. Een ,,concentratiekamp'' voor dieren? Of een ,,uniek'' gebied waar de natuur z'n gang gaat?

De kwestie leek afgehandeld.
Na de verontwaardiging in de Tweede Kamer over het sterven van grote aantallen wilde dieren in de Oostvaardersplassen, afgelopen winter, had minister Veerman (LNV) toegezegd om advies in te winnen over het gewenste beheer van de in totaal drieduizend edelherten, Heckrunderen en Konikpaarden in het natuurgebied tussen Almere en Lelystad. 

Dat advies ontving Veerman vorige maand. 

[...] 

Rode draad in dat advies was het ecologische beheer min of meer te laten zoals het is, behoudens enkele wijzigingen. Minister Veerman schreef de Tweede Kamer op 23 juni jongstleden dat hij zich in de aanbevelingen kon vinden. 

[...] 

Er stonden drie belangrijke aanbevelingen in het advies. 

Zoals gezegd, minister Veerman kon zich goed vinden in het advies. Meer grond voor de grazers vond hij een goed idee, een robuuste verbindingszone tussen Oostvaardersplassen en Veluwe zal wellicht zelfs ,,versneld'' worden aangelegd. En inderdaad moeten we accepteren dat ecologisch beheer leidt tot ,,perioden van verminderd welzijn'' door grote grazers in de strenge winters. 

,,Tegenover korte perioden van verminderd welzijn biedt het ecologisch beheer een verhoogd welzijn voor de grote grazers gedurende de rest van het jaar en een verrijking van het ecosysteem. Zo zijn uitgestorven soorten teruggekeerd in de Oostvaardersplassen (zeearend, zilverreiger, monniksgier)'', aldus Veerman. 

De beide adviesorganen waren het niet eens geworden over de vraag of er aan geboortebeperking moet worden gedaan. Geen punt, want de minister was toch niet van plan om daar aan te beginnen. 

[...] 

Nu is er toch een kink in de kabel gekomen. Eén adviesorgaan, de Raad voor Dierenaangelegenheden, blijkt bij nader inzien niet tevreden over de aanbevelingen. 

[...] 

Over een maand zal de Raad voor Dierenaangelegenheden een nieuw advies uitbrengen, waarin het welzijn van de dieren in de winter hoger op de agenda zal staan. 

[...] 

,,We hebben hier te maken met een tegenstelling tussen ecologen versus dierenbeschermers en boeren. Centrale vraag is of je accepteert dat je dieren aan natuurlijke verhongering blootstelt. Het lijkt op een concentratiekamp. Als boeren zouden doen wat er in de Oostvaardersplassen gebeurt, zouden ze gearresteerd worden.''

Er liepen in de Oostvaardersplassen begin dit jaar zo'n 3.100 wilde grazers rond: 

Van de populatie edelherten stierf vervolgens 22 procent, van de Heckrunderen overleefde 34 procent de winter niet en van de Konikpaarden bezweek 14 procent van de populatie.

Tachtig procent van alle gestorven dieren is afgeschoten om de dieren verder lijden te besparen. De beheerders kijken daarbij ,,met de ogen van een wolf'' naar de grote grazers. De mens vervangt de rol van de wolf die in de wilde natuur de zwakke dieren te pakken neemt.

[...] 

Voorzitter Cees Wensing van de Raad voor Dierenaangelegenheden, een overlegplatform van organisaties en deskundigen, denkt dat er hoe dan ook een vorm van geboortebeperking zal moeten komen, via sterilisatie of een prikpil. De Vereniging tot Behoud van het Veluws Hert, die zich ten doel stelt het leefgebied van de wilde fauna te beschermen, wil een stap verder gaan. Volgens de vereniging past Staatsbosbeheer het afgesproken beleid voor de Oostvaardersplassen ,,niet correct'' toe, omdat de beheerders pas ingrijpen als de dieren al zodanig zijn verzwakt dat er eigenlijk alleen maar van ,,euthanasie'' gesproken kan worden.

Adviseur Rob van Baarle van de vereniging: 

,,Het probleem in de Oostvaardersplassen is dat het een zomerhabitat is. Er valt 's winters niets te grazen. Na de bronsttijd in oktober verliezen herten vijftien procent van hun gewicht. Op de Veluwe kunnen ze dat er weer bij eten door eikels en bosbessen, maar in de Oostvaardersplassen lukt dat niet.'' 
De oplossing? 
,,Vóór de winter grote aantallen dieren doodschieten, zodat de overgebleven dieren zonder problemen de winter door kunnen komen.''

Zo eenvoudig ligt het echter niet, zegt Jan Kuiper van Staatsbosbeheer. Om te beginnen moeten we niet vergeten dat het ,,unieke'' van de Oostvaardersplassen nu juist is dat de mens voor één keer nu eens niet in de natuur ingrijpt, stelt Kuiper. 

,,Het is heel normaal in de natuur dat er grote percentages jonge dieren sterven en er ook weer bij komen. Als wij mensen geen couveuses hadden, zou dat ook zo gaan. De dieren in de Oostvaardersplassen hebben het uitermate naar hun zin. Niemand heeft er last van. We moeten leren ergens van af te blijven. We hebben ooit kleine aantallen grazers in de Oostvaardersplassen gezet, en de hoeveelheid voedsel bepaalt uiteindelijk hoeveel dieren er kunnen verblijven.'' 

Het vóór de winter afschieten van grote aantallen dieren is niet mogelijk, zegt Kuiper. 

,,Het probleem is dat je niet kunt voorspellen welke dieren de winter niet zullen overleven.''

De conditie van de grazers in de Oostvaardersplassen wordt in de gaten gehouden door de beheerders van Staatsbosbeheer, samen met dierenarts Henk Luten, gespecialiseerd in wilde dieren. Luten heeft naar eigen zeggen steeds meer begrip gekregen voor het ecologische beheer. ,,De emoties van mensen hebben de overhand'', constateert Luten, maar dat zegt niet alles over de dieren zelf. Luten: 

,,Het is nooit leuk om dieren te zien sterven, maar het is wel de consequentie van een systeem dat voor de dieren een grote vrijheid en harmonie inhoudt, veel meer dan elders in Nederland. Ze hoeven niks en mogen alles.'' 

Ga maar eens kijken hoe mooi bijvoorbeeld de Heckrunderen er nu bij lopen, zegt Luten. 

,,Ze vreten zich helemaal klem. Er komt wekelijks drie tot vijf kilo aan. Het vet trilt van de kont. Laat ik het zo zeggen: als ik een koe was, dan zou ik in de Oostvaardersplassen willen lopen.''