Citaten uit

God zegene Amerika

Aan de vooravond van de Amerikaanse presidentsverkiezingen ontleedt Peter Singer de ethiek van George W Bush. 'Zijn taal komt rechtstreeks uit het apocalyptische christendom.'

Annette van der Elst, Filosofie Magazine juli 2004 

'In eenderde van alle toespraken sinds zijn aantreden als president spreekt George W. Bush over de wereld in termen van goed en kwaad. Het zelfstandig naamwoord evil gebruikt hij vaker dan het bijvoeglijk naamwoord: 914 keer tegen 182 keer', 

zegt de Australische filosoof Peter Singer (1946), hoogleraar bio-ethiek en filosofie aan de Princeton University in de VS. 
Singer noemt Bush 

'de prominentste moralist van de Verenigde Staten'. 

Singer brengt een kort bezoek aan Nederland vanwege de vertaling van De President van Goed en Kwaad. Altijd zorgvuldig formulerend, fileert hij de politiek van Bush. Singer, die vooral bekend werd door zijn boeken over dierenrechten, bestudeerde gedurende bijna twee jaar Bush' ethische uitspraken. 

'Bush verwijst veelvuldig naar ethiek: hij ziet de wereld immers als een conflict tussen de krachten van het goede en die van het kwaad. Daarmee nodigt hij zelf uit tot een kritische beschouwing van zijn ethische denkbeelden.' 

[...] 

'[...] Miljoenen Amerikanen geloven dat hij oprecht is en delen de opvattingen die hij uit over een heel scala aan ethische onderwerpen. 
[...] 
Je zou daarom mijn boek ook kunnen zien als een kritische analyse van een verzameling overtuigingen die door het Amerikaanse publiek breed wordt gedeeld.'

Dienaren van het kwaad

'Bush' ethiek is simplistisch, intuïtief, weinig reflectief en inconsistent', beargumenteert Singer. 'In sommige opzichten lijkt hij een filosofie te hebben die gebaseerd is op de vaststaande waarde van individuele rechten. Hij is principieel tegen abortus en tegen stamcelonderzoek op embryo's die zijn overgebleven na een IVF-behandeling, omdat onschuldig leven wordt gedood. Maar dit  uitgangspunt hanteert hij niet als het om de doodstraf gaat. 

Je kunt zeggen dat de doodstraf wordt opgelegd aan schuldige mensen, maar dat is niet altijd het geval. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat mensen die ter dood werden veroordeeld - en in sommige gevallen ook zijn geëxecuteerd - toch onschuldig waren. 

Dat geldt ook voor de oorlog in Irak en Afghanistan. In deze oorlogen zijn veel onschuldigen omgekomen en ik heb niet de indruk dat Bush en de zijnen heel zorgvuldig zijn omgegaan met het voorkomen van onschuldige slachtoffers.'

Als Bush een ethisch uitgangspunt heeft, is het dan niet de Bijbel, immers het boek waar hij veelvuldig aan refereert? 

Singer: 
'Bush zegt christelijk te zijn. Maar opvallend is dat de christelijke religieuze leiders tegen de oorlog in Irak waren. De paus sprak zich krachtig uit, evenals de leiders van de National Council of Churches, waaronder Bush' eigen kerk de United Methodists. Er was niets bijzonder christelijks aan zijn besluit om een oorlog te beginnen, en er zijn sterke argumenten om te zeggen dat het duidelijk onchristelijk was.' 

'Wat wel christelijk is, en in het bijzonder evangelisch-protestant, is zijn herhaaldelijk spreken over goed en kwaad. Hij heeft het over de kwaden en zo nu en dan zelfs over "de dienaren van het kwaad". Hij spoort ons aan het kwaad bij zijn naam te noemen, het kwaad te bestrijden en vertelt ons dat er uit kwaad geen goed zal voortkomen. 

Deze taal komt rechtstreeks uit het apocalyptische christendom. Tientallen miljoenen Amerikanen geloven in de Apocalyps, tweederde ervan gelooft in Satan en veel Amerikaanse christenen vinden dat hun eigen land een goddelijke opdracht uitvoert. De vijanden van het land worden derhalve gedemoniseerd. Dat is precies wat Bush doet. Hij ziet de wereld als een conflict tussen de krachten van het goede en de krachten van het kwade. 

Dit beeld ontleent hij aan de dwaalleer van het Manicheïsme. De manicheeërs. werden fel aangevallen door Augustinus (354 - 430), die vond dat wanneer mens en een of ander soort kwade kracht zien als de bron van alles wat slecht is, dat een manier is om hun eigen tekortkomingen te maskeren. Ondanks pogingen om het manicheïsme te onderdrukken, is het nooit uitgeroeid. 

Na de Reformatie verscheen het beeld in een aantal protestantse sekten en werd het door hen naar Amerika gebracht, waar het tot bloei kwam. Het gemak waarmee Bush Amerika als zuiver en goed ziet, en de vijanden van Amerika als volkomen slecht, vindt zijn oorsprong in deze Amerikaans-manicheïstische traditie.'

Ontluikende bedreiging

Bush' manicheïstische opvattingen spelen een grote rol in de door hem verklaarde 'oorlog tegen het terrorisme' en vormen een interessante alliantie met het streven van een groep invloedrijke conservatieven in de VS naar het mondiale leiderschap van hun land. 

[... ... ...]

Abu Ghraib

De recente ontdekkingen van de door Amerikaanse soldaten begane wandaden tegen Iraakse gevangenen - zoals in de gevangenis Abu Ghraib - hebben het Amerikaanse leger volkomen in diskrediet gebracht, vervolgt Singer. Evenals de disproportionele aanvallen op dorpen of huizen waar mogelijk een terrorist verscholen kan zijn, zoals de Amerikaanse beschieting (half mei) op de tenten waar een bruiloft werd gevierd, dicht bij de Syrische grens.

'Als een president een realistischer en minder op geloof gebaseerde visie zou hebben, zou hij misschien eerder het risico dat Amerikaanse soldaten de Iraakse gevangenen zouden misbruiken inzien en betere maatregelen nemen om dat te voorkomen. Bush denkt dat hij het verschil kent tussen goed en kwaad en in zijn ogen vertegenwoordigt Amerika het goede. Hij beseft niet dat soldaten in een oorlogssituatie dit soort dingen kunnen doen.'

[...] 

Fundamenteel onrechtvaardig en onjuist vindt Singer het dat Bush en de zijnen de VS hebben uitgeroepen tot politieman van de wereld.

'Een nieuwe eeuw vormgeven die positief staat tegenover Amerikaanse principes en belangen, dat klinkt niet als de wereld onpartijdig regeren in het voordeel van allen', zegt Singer die een belangrijke rol van de VN bepleit in de bestrijding van het terrorisme. 

'De VN zijn niet volmaakt. Maar na de aanslagen op New York keurde de Veiligheidsraad unaniem een breed opgezette anti-terrorismeresolutie goed die opriep tot internationale samenwerking. In plaats van deze  samenwerking als middel te gebruiken, heeft de Bush-regering anti-Amerikaanse gevoelens aangewakkerd. Ik denk dat we de haat tegen het Westen hebben vergroot en Al-Qaeda een middel in handen hebben gegeven om jihad-strijders te rekruteren.'

De president van goed en kwaad. De ethiek van George W Bush, door Peter Singer, vert. Marijke Koekoek, uitg. Lemniscaat, Rotterdam 2004, 272 bIz., € 19,95.

Wij zullen overwinnen. Over oorlog, terrorisme en vrijheid, door George W. Bush, vert. Frank Bestebreurtje, uitg. Lemniscaat, Rotterdam 2004, 387 biz., € 19,95.

Beide boeken samen voor € 29,95.