Citaten uit

Er zijn geen Europese waarden maar alleen westerse waarden

Maarten Huygen, De reizende commentator, NRC 11 december 2004

Tragische wijsheid of verslagenheid zijn geen Europese deugden, vindt Maarten Huygen, die als commentator reist door de samenleving.

[...]

De gepreekte idealen van democratie en pluralisme, vrijheid en eigen verantwoordelijkheid zijn westers en niet speciaal Europees. Met Europa wordt meestal een geografisch gebied met westerse waarden bedoeld. Als Amerika of Australië aan dit gebied grensden, konden ze ook lid worden van de Europese Unie. China en Syrië niet. 

[...]

Die dag werd vaak gezegd dat wij Europeanen één zijn in onze verscheidenheid, maar dat cliché geldt voor alle landen in de wereld. Die zouden dan allemaal lid kunnen worden van de Europese Unie. Maar die kan niet onbeperkt verscheiden zijn. De Amerikaanse wapenspreuk e pluribus unum, uit meerderen één, is krachtiger en minder vrijblijvend. 

Een groep Nederlandse meisjes uit immigrantengezinnen was geïnterviewd over Europese waarden en zij wisten meteen waar het om gaat. Zij zien het contrast met het in hun ogen achtergebleven land van herkomst. Zij noemden de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en de euro. Maar die euro kan net zo goed worden vervangen door de Amerikaanse of Canadese dollar. 

Wat Europa bindt, is minder duidelijk dan wat het hele Westen samenhoudt. 

[...]

Europeanen weten meer van het westerse Amerika dan van elkaar. Engels is de tweede taal van steeds meer Europeanen, hoezeer sommige intellectuelen dat ook betreuren. De pogingen om onderscheid te maken tussen Amerikaanse en Europese waarden zijn daarom krampachtig.

[...]

De Rotterdamse hoogleraar filosofie Jos de Mul onderscheidde bij Europeanen een 'tragische wijsheid' die bij Amerikanen zou ontbreken. Hij bedoelt de wijsheid van de Griekse tragedie met zijn onoplosbare tweestrijd van beginselen waar je in moet berusten. Die tragische wijsheid herkende ik niet in het rimpelloze gezicht van de aanwezige premier Balkenende. Volgens De Mul vind je sporen van die wijsheid in Europese films en niet in Amerikaanse. Toch kan ik veel vrolijke Europese films noemen, terwijl sommige Amerikaanse films van tragiek zijn doordrenkt. `Tragische wijsheid' is geen onderscheidend kenmerk tussen Europa en Amerika, wel tussen tragische arme en maakbare rijke gebieden. 

[...] In de multiculturele samenleving hebben Amerikanen meer tragisch inzicht dan Nederlanders. Amerika is al eeuwen een multiculturele natie en de meeste Amerikanen hebben voorouders die vervolging en discriminatie zijn ontvlucht. Daar is tegelijk meer vrijheid van meningsuiting en meer geduld met anderen. 

[...]

De Amerikaanse politiek filosoof Thomas Pangle spoorde Europese intellectuelen aan om hun tenen in het water te steken en om als burger te deel te nemen in de democratie. Europese intellectuelen hebben volgens hem een indrukwekkende culturele bagage, maar ze tonen verachting voor democratie en gewone mensen die niet zulke verfijnde smaak hebben als zij. Hij citeerde de enthousiaste beschrijvingen van de Amerikaanse democratie van civic associations door de negentiende-eeuwse Fransman Alexis de Tocqueville. [...]

Tekenend was dat de waarden van de verzorgingsstaat, die overal ter discussie staat, niet aan bod kwamen. Te laag-bij-de-gronds of politiek te gevoelig? Pangles pleidooi voor participatie komt dichtbij de `eigen verantwoordelijkheid' van premier Balkenende. Die heeft zijn beleidsfilosofie ontleend aan de Amerikaanse socioloog Amitai Etzioni. Etzioni emigreerde uit Europa en de helft van zijn joodse familie komt uit Nederland. Geen betere illustratie dat Amerikaanse en Europese waarden de zelfde zijn.