Start Omhoog

Citaten uit

'Een zwarte bladzijde in het asielbeleid' 

Nathalie Boerebach over de ama-campus

Petra Vijn, in: O-25, april 2005 

Interview

De ama-campus is mislukt. 
Dat blijkt uit de eindevaluatie van de campussen. 
Nathalie Boerebach zag de problemen aankomen. Ze is directeur van de Stichting Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers Humanitas (SAMAH), die opkomt voor de belangen van ama's.

Alleenstaande minderjarige asielzoekers van 15 tot en met 18 jaar zijn twee jaar bij wijze van proef opgevangen in campussen. De eerste campus werd in november 2002 in Vught geopend, de tweede in februari 2003 in Deelen. Die tweede campus sloot binnen het jaar de deuren. Vanaf dag één maakten de bewoners bezwaar tegen de opvang en vonden er incidenten plaats op de campussen. De eindevaluatie door Justitie bevestigt het falen van de campus: de beoogde terugkeer van ama's naar hun eigen land kwam niet tot stand. Daarom is op 1 januari ook de campus in Vught gesloten.

Vóór de opening van de campus kwam er al veel kritiek in de media en van verschillende organisaties op onder andere het gevangenisachtige regime. Was de campus bij voorbaat gedoemd te mislukken?

'Ja. [...]
We hadden de campusmethodieken in handen gekregen en daar stonden stuitende dingen in. De jongeren kregen een druk programma zonder tijd voor zichzelf. Bovendien moesten ze uniformen dragen. We hebben toen de Landelijke Ama-raad, een inspraakorgaan van de jongeren zelf, de methodiek laten lezen. De raad heeft een aantal voorspellingen gedaan en die zijn bijna allemaal uitgekomen. Dat de jongeren zouden gaan vechten, weglopen en staken. Er is maar één voorspelling niet uitgekomen. [...]'

Volgens het evaluatierapport moest de campus de ama's afschrikken. Werkte dat?

'Ik vind het schandalig dat de Nederlandse overheid een instituut overeind hield dat moest werken als afschrikmiddel. Nederland heeft stukken ondertekend, zoals het VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind, waar in staat dat we jongeren bescherming moeten bieden, omdat zij hier asiel aanvragen. En als overheid moet je ernaar streven dat zo goed mogelijk te doen.'

De campus

Uit de Eindevaluatie ama-campus; opvangen en opvoeden van alleenstaande minderjarige asielzoekers blijkt dat de campus niet heeft gefunctioneerd. 

De totale kosten van de campussen in Vught en Deelen zijn opgelopen tot dertig miljoen euro. Er zijn ongeveer tweehonderd incidenten gemeld, voornamelijk vechtpartijen tussen bewoners. 

Van de 436 ama's die op de campus verbleven, zijn er zes vrijwillig teruggekeerd naar hun land van herkomst. Van deze zes waren er twee jonger dan 18 jaar. Drie waren er 21 en een zelfs 27 jaar. 

In totaal zijn er 115 jongeren met onbekende bestemming van de campus vertrokken. 24 Jongeren zijn uit eigen beweging teruggekomen of elders in het land opgedoken, de andere 91 zijn weggebleven. Veel jongeren die met onbekende bestemming zijn vertrokken, verblijven waarschijnlijk illegaal in Nederland, voornamelijk in de grote steden. Sommigen hebben zich elders in Europa gevestigd. Weggelopen jongeren zonder papieren veranderen soms hun naam. 

[...]

Ama's op de campus mochten niet integreren in de Nederlandse samenleving, ze moesten bezig zijn met hun toekomstperspectief: terugkeer. Maar de meeste asielzoekers denken pas aan terugkeer als ze uitgeprocedeerd zijn. Heeft het wel zin om aan terugkeer te werken op een campus?

'Ik vond het een misvatting dat het COA, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, jongeren niet wilde laten integreren, maar op de campus wilde houden om te voorkomen dat ze dubbele boodschappen zouden krijgen. Ze moesten maar één ding horen op de campus: terugkeer naar eigen land. Maar omdat de jongeren niet op het campusterrein hoefden te blijven, zagen ze ook hoe het eraan toe gaat in de Nederlandse samenleving. Dat zet een jongere aan het denken over hoe de toekomst er ook uit kan zien.'

'[... H]et klinkt tegenstrijdig, maar integratie is juist een voorwaarde voor terugkeer. De jongeren staan midden in het leven, maken vrienden en gaan naar school. Deze jongeren gaan veel constructiever om met terugkeer. Zij kennen namelijk ook mensen met wie het fout is gegaan. Mensen die niet geloofden in terugkeer en nu ergens als illegaal wonen. Geïntegreerde ama's hebben een beeld van hoe moeilijk het is om illegaal in Nederland te zijn. Ze praten met hun Nederlandse vrienden over terugkeer.'

SAMAH

De Stichting Alleenstaande Minderjarige Humanitas (SAMAH) wil de positie en participatie alleenstaande minderjarige en jong-volwassen asiekzoekers tot 21 jaar verbeteren, zodat zij de kans krijgen goed te ontwikkelen. De stichting heeft als doel de landelijke afstemming en coördinatie van ama-activiteiten te verbeteren, de belangen van deze jongeren te beharigen
en projecten te organiseren. SAMAH verzorgt veel activiteiten, zowel voor beroepskrachten als voor ama's, en werkt daarbij veel met vrijwilligers.

Met de gegevens die SAMAH verzamelt, worden overheden en andere instanties geïnformeerd over de gevolgen van het gevoerde beleid. Daarnaast doet SAMAH
aanbevelingen om dat beleid te verbeteren. Door het vergroten van de maatschappelijke betrokkenheid van ama's, het versterken van hun positie en het werken aan een positieve beeldvorming, wil SAMAH het welzijn van ama's én het Nederlandse asielbeleid verbeteren.

'Op de campus leefden veel mythes, omdat de jongeren nooit de kans kregen om kennis te maken met de werkelijkheid. Illegaliteit is daar geïdealiseerd, omdat ze het niet kenden. [...]'

Heeft het zin om in een andere vorm door te gaan met het campus-model?

'[...] Het experiment is mislukt. Het is prima dat Justitie die conclusie getrokken heeft en op basis van de positieve elementen verder wil gaan.'

[...]

'Wij vinden dat het tijd is voor een nieuwe terugkeergedachte. Wij hebben een project dat bewijst dat het ook anders kan: JAN, Jonge Angolezen in Nederland. De deelnemers willen zelf terug, op bepaalde voorwaarden. Betere levensomstandigheden, een huisje en een baan, of verlaging van het aantal jaren dienstplicht in Angola. Jongeren hebben zelf goede ideeën.'

Vindt u het ethisch onverantwoord om met jongeren aan terugkeer te werken?

'Wel zoals het op de campus gebeurd is. [...]'

'Van de eerste lichting bewoners, waar we nog contact mee hebben via onze helpdesk, heeft het grootste deel nog nachtmerries van de campus. En de jongeren hebben veel vertrouwen verloren in beroepskrachten van het COA en voogdij-instelling Nidos die op de campus werkten. Ik vind dat je niet zo ingrijpend mag experimenteren met het leven van jongeren. Bovendien zijn de psychische problemen van de ama's genegeerd. Daar werd echt te weinig aan gedaan.'

[...]

Hoe moet het nu verder?

'De mooie faciliteiten van de campus, zoals de sportvelden en het onderwijs, moeten in heel Nederland worden overgenomen. En ook de intensieve begeleiding: mentoren die overdag aanwezig zijn, met je mee-eten en een band opbouwen met de jongeren. [...]
[... E]r moet veel meer met de jongere zelf gewerkt worden; meer discussiëren en samenwerken, omdat het over hun toekomst gaat. Die toekomst moet niet door een ander bepaald worden. Het is waarschijnlijk het beste om de jongeren te selecteren op land, zodat ze samen ideeën kunnen bedenken.'

'De campus is een zwarte bladzij in het Nederlandse asielbeleid. Het experiment kostte veel geld en ik denk dat we dat beter hadden kunnen besteden als er wat meer partijen bij waren betrokken. SAMAH zou goede ideeën hebben gehad, zoals monitoring in het land van herkomst of een andere inrichting van de campus. Elk experiment heeft zo zijn foutjes en voor- en nadelen. Maar dit experiment is ten koste gegaan van veel jongeren en heeft ook nog eens heel veel geld gekost.'

 

Start Omhoog