[Terug naar Bronnen -
Algemeen]
Citaten uit
Caroline de Gruyter
Zappende kiezer overschat zichzelf,
Mark Elchardus over de kloof tussen burger en politiek,
NRC, 2003-jan04
[...] Uit peilingen blijkt dat een kwart van de Vlamingen er ondemocratische
gedachten op nahoudt, en geen bezwaar heeft tegen een 'sterke man', een populist
die een eind maakt aan deze permanente verwarring. Liever een goed staatsman dan
een democraat.
,,Er is maar één periode waar mij dit aan doet denken: het interbellum. Is
'conservatisme' in Nederland nu het toverwoord? Dat verwondert mij niet. Tussen
de twee Wereldoorlogen had je de term 'revolutionair conservatisme'. Dat stond
voor: `We gaan een nieuwe orde creëren'. Dat was de bedding van het fascisme."
"[...] sinds 11 september heeft het vertrouwen in de redelijkheid van
anderen er een knauw bijgekregen. Burgers zien dat groeiende wantrouwen terug in
de media, vooral in de commerciële media, die hevig appelleren aan angst en
gevaar. Wie de hele avond voor de tv hangt, ziet zijn onbehaaglijke wereldbeeld
constant bevestigd. Zo word je nog zuurder. Onderzoek toont aan dat mensen die
minder dan drie uur per dag tv-kijken en tijd hebben voor sociale contacten,
minder verzuurd zijn dan mensen die langer tv-kijken." [...]
"Dyab Abu Jahjah van de Arabisch-Europese Liga is een creatie van de
media. Nu anti-vreemdelingengevoelens opborrelen, loont het om hem te lanceren.
Avond aan avond griezelen de mensen voor de tv. In hem zien zij hun angst
bevestigd. Abu Jahjah heeft geen wet geschonden. Toch wordt hij afgeschilderd
als staatsgevaarlijk. Politici, onder wie de premier, hebben hem in de criminele
hoek gezet. Wij onderzoeken integratieprojecten voor allochtonen. Een van de
deelnemers is de tweede man van de AEL. Hij is tegen integratie, en toont weinig
respect voor andere groepen in de samenleving. Maar zijn radicale stem
vertegenwoordigt weinigen. Hij heeft totaal geen impact op dat forum."
[...] "Mensen voelen zich onveilig in een veranderende samenleving en
projecteren hun angst op migranten. Dat is de context waarin Abu Jahjah
bovenkomt. Een beter begrip voor die context zou een ander soort berichtgeving
te zien geven." [...]
"Geloof, sociale bewegingen en gezin zijn als pilaren weggevallen, de
burger is een zappende kiezer geworden, maar met individualisering heeft het
niets te maken. De school, de media en de reclame hebben grote invloed. Het idee
dat we vrij kiezen, wordt in elk onderzoek ontkracht. We worden geboetseerd als
nooit tevoren." [...]
"Vroeger beschikten de partijen over een 'middenveld' waarin burgers een
rol speelden: scholen, ziekenfondsen, enzovoort. Dat is weggevaagd. Het is goed
om dit middenveld weer te activeren. Zo geven politici de burger weer de indruk
dat er naar hem geluisterd wordt. Dat het zín heeft om je ergens voor in te
spannen. Dat mensen geen engagement meer hebben, klopt niet. Het aantal mensen
dat aan het verenigingsleven deelneemt, blijft constant. Ruim 50 procent van de
Vlamingen doet iets bij een vereniging, ruim 10 procent bekleedt een
bestuursfunctie. Sportclubs, lezingen, seniorenreisjes, vrijwilligerswerk,
buurtverenigingen - ze floreren niet alleen, ook in Nederland, ze zijn ook een
recept tegen de verzuring."
Hoe ziet het einde van de democratie eruit?
,,Een soort huwelijk tussen populisme en constitutionalisme. Een keiharde,
ongelijke samenleving. De vrije markt regeert - bewaakt door technocraten. De
overheid trekt zich verder terug: onderwijs en de media worden geprivatiseerd.
Staten worden zwakker, wat meer migratie en identiteitsproblemen veroorzaakt. De
media gaan op in nog grotere concerns, die vrij spel hebben zolang ze de
mededingingsregels respecteren. Politici zijn partijloze, mediagenieke figuren.
De burger wordt een kiezende, klagende klant. De speelbal voor marketingmensen.
Hij wil steeds liever schuilen bij een sterke leider, die weet te scoren op de
belangrijkste thema's: identiteit, veiligheid en criminaliteit.'
Bent u bang dat u dat nog gaat meemaken?
,,De kiemen zijn er. Ik begrijp de kritiek op ons huidige systeem, en
onderschrijf die voor een deel. Maar ik ben bang dat we het kind met het
badwater weggooien. Toch zie ik ook goede ontwikkelingen. In Vlaanderen heeft
een aantal organisaties een samenwerkingsverband gecreëerd dat ze de
Staten-generaal van het middenveld' noemen. Hoofdmoot is de vraag: hoe kunnen we
de democratie weer zin geven? Ik merk ook dat sommige media meer nadenken over
hun rol, omdat ze zich bewust worden van hun impact op de samenleving. Bepaalde
kranten willen af van het anekdotische verslaggeven. Verder zie ik dat de
neiging afneemt om het internet als veredelde volksraadpleging te gebruiken. Dus
voilà, er is nog hoop.'
[Terug naar Bronnen -
Algemeen]