[Terug naar het essay] 

Citaten uit

Dros, Lodewijk,
Islamitische waarden - Barmhartigheid in de boeien;
Trouw, 2003-jan-16

Illegalen kloppen vergeefs aan bij moskeeën, zwervers ook. Ze kunnen wel terecht bij kerken. Aan de waarden van de islam ligt het volgens onderzoeker H. Yar niet, wel aan de normen: de moslim-barmhartigheid heeft te weinig oog voor tegendraadse onderwerpen als dakloosheid en psychiatrie. En vrouwenmishandeling. [...]

De functie van moskeeën verschuift, stelt politicoloog Hasan Yar van het Islamitisch Instituut voor Maatschappelijke activering Ihsan in 's-Hertogenbosch. Bemoeiden ze zich eerst alleen met geestelijke zaken, nu krijgen ze steeds meer een sociaal-culturele en opvangfunctie.

In zijn nog niet gepubliceerde onderzoek naar islamitisch sociaal handelen, uitgevoerd in de Randstad en Noord-Brabant, beantwoordt Yar twee vragen:

Welke waarden zijn er in het geding?

Voor welke kwesties lopen vrijwilligers warm?

Gerechtigheid is belangrijk voor de 'sociaal progressieve godsdienst' die de islam is. Barmhartigheid, adjr en sawab - inzet om niet - liggen ten grondslag aan de islamitische naastenliefde, aldus Yar. De Nederlandse moslims die Yar voor zijn onderzoek sprak zijn ervan overtuigd dat islamitische waarden helpen bij het aanpakken en oplossen van maatschappelijke kwesties, vooral bij 'kwetsbare mensen en groepen'. Religieuze taal en verhaal helpt, signaleert Yar op grond van onderzoek, bijvoorbeeld in pleegzorg en gevangenis.

Toch laten islam-gebonden organisaties het afweten bij de hulp aan zwerver, verslaafde en illegaal. Volgens Yar deugen de waarden van de islam wel. Het probleem zit bij de toepassing ervan, de normen. [...]

Yar onderscheidt twee soorten kwetsbaren.

De eerste categorie is naar islamitisch inzicht geaccepteerd. Problemen in de gezinssfeer zoals scheiding zijn erkend, lichamelijk gehandicapten en ouderen ook. Voor die gewone problemen zetten islamitische vrijwilligers zich graag in.

Veel moeilijker is het om inzet te mobiliseren voor tegendraadse onderwerpen zoals de opvang van ex-gedetineerden of ex-verslaafden. Zij vallen in de tweede categorie, die van taboe en schaamte, en hoeven niet op steun te rekenen: bij verslaving, prostitutie, homoseksualiteit, en psychiatrische ziekten 'als ze in verband gebracht worden met djinns, kwade geesten'.

De niet geaccepteerde kwetsbaren krijgen een zeer kritisch en terughoudend onthaal. ,,Werkt het taboe door in het gezin, dan staat men er wel meer voor open.'' Daarom wil Yar een 'moreel appél' op de islamitische basiswaarden doen 'om sociaal handelen te bevorderen.'

Volgens arabiste Miriam den Hollander, werkzaam met Marokkaanse, Turkse en Egyptische vrouwen voor het Amsterdams buurvrouwencontact, ligt de armenzorg (zakat) stevig in de islamitische traditie verankerd, maar niet alle mensen in de knoei komen voor die zorg in aanmerking. Aan Yars taboe-lijstje voegt Den Hollander enkele groepen toe:

slachtoffers van huiselijk geweld en weggelopen meisjes ('meestal vanwege een opgedrongen huwelijk').

,,En sommige Marokkanen schamen zich diep voor een verstandelijk gehandicapt kind.''

Vooral meisjes zijn het slachtoffer, zegt ook Hans Krikke, documenatairemaker en schrijver van 'Aan de grenzen; suïcidaal gedrag onder allochtone meisjes en jonge vrouwen'. "Hun beroep op zelfbeschikking is onaanvaardbaar. Maagdelijkheid is de achilleshiel van de eer van vader, die zijn ontijdig ontmaagde dochter kan verstoten. Een verkracht meisje is een tweedehands dochter die met de nek wordt aangekeken. Islamitische meisjes verminken zichzelf vaak, zijn depressief en vier keer zo vaak suïcidaal als autochtone meiden.'' [...]

Den Hollander stelt, dat voor veel 'niet geaccepteerde kwetsbaren' geen islamitische opvang is. En er gaat, denkt Krikke, nog zeker een generatie overheen eer de broodnodige islam-gebonden hulp op gang komt. Nu verlamt die zichzelf nog door schaamte over het afwijkende gedrag en is zo zélf deel van het probleem.

"Barmhartigheid zit in essentie in de islam, maar culturele taboes gijzelen haar'', zegt Krikke. Het doorbreken daarvan 'is een taak voor de kerken in de grote steden'. "Kerken komen niet met professionals aanzetten, maar met vrijwilligers. Die geen stappenplan hebben, maar de tijd. En ze delen het barmhartigheidsideaal van moslims.'' [...]

[Terug naar het essay]