Een avond vol heftige emoties en flinke vechtpartijen

Een kijkje bij een familieopstelling

Arne Bijvoets, in: ParaVisie 2005 [?]

Een familieopstelling wordt gebruikt om te proberen problemen in de familiesfeer op te lossen. Hoe deze door Bert Hellinger ontwikkelde werkwijze werkt, is het best te beschrijven door een keer zo'n avond mee te maken. ParaVisie was daarom als gast aanwezig bij een van de famlie-avonden die maandelijks plaatsvinden in Krommenie en georganiseerd worden door therapeutisch centrum The Unicorn.

In het gebouw waar normaal de plaatselijke fanfare 'Onderling Genoegen' zijn marsen en concourswerken studeert, heerst eenmaal in de maand op een donderdagavond een compleet andere sfeer. Er branden kaarsen en de stoelen staan in een kring. Op zo'n avond organiseren Ineke en Everhard Mulder een familieopstelling. ParaVisie mag als speciale gast de avond meemaken.

Doel

Wat is precies een familieop­stelling? Een van de deelnemers is tijdens de avond cliënt en brengt een probleem in, dat hij of zij heeft met zijn of haar familie en waarvoor een oplossing moet komen. In een voorgesprek wordt allereerst vastgesteld wat precies het doel is van de opstelling en waar precies aan gewerkt zal gaan worden. De cliënt kiest vervolgens uit de aanwezige representanten familieleden, die een belangrijke rol spelen bij het probleem. Deze representanten dienen zich gedurende de avond intuïtief op te stellen voor de beleving van dit familielid en kunnen de cliënt daardoor hopelijk relevante respons geven in de rol van dit familielid.

Er komen daarna dialogen op gang waardoor problemen uitgesproken en opgehelderd kunnen worden. Aan het einde van de bijeenkomst kan de cliënt vervolgens een nieuwe keus maken in de negatieve patronen die hij of zij wil doorbreken en veranderen, maar ook heslissen hoe en wie hij of zij voortaan wil zijn ten aanzien van zich­ zelf, maar ook ten aanzien van de familie.

Genetisch en energetisch

Deze werkwijze is ontwikkeld door Bert Hellinger, die voor deze bijeenkomsten een geheel eigen techniek bedacht. Bij The Unicorn doen ze het overigens toch net even anders. Zelf vinden Ineke en Everhard dat hun sessies wat therapeutischer zijn. Vooraf vertellen ze dat het soms buitengewoon indrukwekkend is wat er zich afspeelt op zo'n avond. 

"Het werkt meestal heel bevrijdend en oplossend voor de cliënt en in tweede instantie ook voor de familie als geheel." 

Mensen worden op velerlei manieren door hun familie beïnvloed. Op fysiek niveau bijvoorbeeld door erfelijke invloeden. Op psychologisch en sociaal niveau door het imiteren van gedrag van familieleden. En de beïnvloeding vindt vooral op energetisch niveau plaats door informatieoverdracht van de familiegeschiedenis. 

"We erven van onze voorouders namelijk niet alleen hun genetische, maar ook hun energetische geschiedenis," legt Ineke uit. "Hoe is men bijvoorbeeld van generatie op generatie omgegaan met zaken als geboorte, religie, 'het familiegeheim' en met het al dan niet uiten van emoties? Welke ziektes spelen er in de familie? Hoe ging men om met het thema 'macht' en hoe waren de relaties tussen mannen en vrouwen? Het mag dus duidelijk zijn dat het doen en laten van mensen niet alleen bepaald wordt dom hun individuele karma, maar zeer zeker ook duur hun familiekarma. En dat laatste is soms zo beknellend dat men zich daarvan wil bevrijden. Of men wil een duidelijker inzicht krijgen in de patronen  die binnen de familie spelen en weten hoe en op welke wijze men daardoor beïnvloed is. Of men wil die invloed zelfs laten stoppen En daarbij kan een familie-opstelling helpen. "

Patronen

Tijdens zo'n opstelling worden vaak patronen duidelijk, zoals bijvoorbeeld hoe destijds een probleem is ontstaan bij de overgrootouders, die het niet wisten op te lossen en het dus maar op de schouders van hun kinderen legden. Op hun beurt legden die het vervolgens op de schouders van hun kinderen. En zo kan dat de nodig generaties doorgaan. 

Parentificatie (het kind krijgt de rol van ouder ten opzichte van zijn ouders) is bijvoorbeeld een veel voorkomend patroon. Ouders lossen niet zelf hun probleem op, maar leunen bij die oplossing juist op hun kinderen. 

Hellinger heeft velen de ogen geopend voor wat hij de 'systematische liefde' noemt. De liefde in een familie hoort als een fontein van boven naar beneden te stromen en niet andersom. Met andere woorden: ouders geven aan hun kinderen, maar nemen niet van ze. Wanneer dat toch gebeurt, gaat er dus iets fout. Een familie-opstelling kan helpen deze patronen zichtbaar te maken en te doorbreken.

Op de donderdagavond dat ParaVisie te gast is bij de familie-opstelling van The Unicorn is Annemiek de cliënt. Haar probleem is dat ze heel veel niet geuite boosheid in zich heeft. 

"Die boosheid heb ik over heel veel dingen. Ik uit ze echter niet, omdat ik dan bang ben om anderen te kwetsen. Zelfs als vroeger mijn kinderen ruzie hadden met vriendjes riep ik dat ze dat niet moesten doen. Terwijl ik me daar eigenlijk helemaal niet mee wilde en moest bemoeien. Kinderen moeten immers toch ruzie kunnen maken. 

Die hekel aan ruzie heb ik eigenlijk van m'n moeder. Zij was precies hetzelfde en ik kreeg m'n hele leven dan ook voorgehouden dat ruzie niet goed was. Wat ik persoonlijk al heel goed vind van mezelf, is dat ik zie dat ik een probleem heb. Ik merk dat ik mezelf niet ben en dat ik door die situatie constant enorm gespannen ben. Dat werkt ook door in relaties, zoals bijvoorbeeld met m'n ex­ man. Door de kinderen hebben we nog altijd contact en soms kan hij het bloed onder mijn nagels vandaan halen. Wanneer ik woedend op hem ben neem ik mezelf telkens voor hem eens goed de waarheid te vertellen. Ik grijp dan de telefoon, maar als puntje bij paaltje komt blijf ik toch weer kalm. Ik zeg de dingen, die me enorm dwars zitten dan zonder ruzie te maken en daardoor is het natuurlijk lang zo overtuigend niet. Wat ik dus zou willen is dat ik veel beter en overtuigender duidelijk kan maken wat me dwars zit, zodat ik die woede kan loslaten en het niet hoef op te kroppen."

Familiesamenstelling 

Ineke Mulder begint de avond met een korte meditatie als voorbereiding op wat er allemaal komen gaat. In totaal zijn er negentien mensen, waaronder twee nieuwelingen. Door de meditatie dienen ze de spanningen en al hun gevoelens van zich af te laten glijden. 

Na deze meditatie neemt Ineke met Annemiek en de aanwezigen de familiesamenstelling van Annemiek door. En wordt bepaald welke familieleden belangrijk zijn in het verhaal en dus aanwezig dienen te zijn. Zoals 

"Hij dementeerde toen al," vertelt Annemiek. "Maar dat slaan en zijn dood vlak daarna gaf me wel heel sterk het idee dat je mensen kunt verliezen door je boosheid." 

"Oma was een secreet," gaat Annemiek door, "Anders kan ik haar gewoonweg niet omschrijven." 

En dan zijn er verder nog 

Annemiek gaat bij de keuze van de representanten op haar gevoel af en vraagt stuk voor stuk aan de aanwezigen of hij of zij de rol van een van haar familieleden wil spelen. Deze persoon krijgt van Everhard Mulder een sticker met de naam van het familielid opgeplakt. Vervolgens dient Annemiek deze persoon, ook weer op haar gevoel, ergens in de ruimte neer te zetten. Annemiek kiest ook een representant voor zichzelf en verder nog iemand als wijze man of vrouw. Als iedereen een plaatsje heeft gekregen, vraagt Ineke of ze allemaal hardop de naam willen zeggen van de persoon die ze op dat moment zijn. Vervolgens dienen de representanten te bedenken of ze op de goede plaats staan of dat ze misschien het gevoel hebben ergens anders te willen staan.

Heftige momenten 

Tegen Annemiek zegt Ineke dat ze niet moet schromen. "Zet je verstand op nul en ga er voor". De representanten horen, dat ze vanaf dat moment moeten zeggen wat ze voelen. Gelijk aan het begin is er al emotie, wanneer Annemiek en de representant die haar dochter vertegenwoordigt elkaar huilend in de armen vallen. Ook zijn er stevige discussies, zoals met haar 'zoon' Jean·Paul. 

Heftig wordt het wanneer er een discussie ontstaat tussen Annemiek en de representant die haar ex-echtgenoot Hans vertegenwoordigt. Op gegeven moment is Annemiek witheet en vlucht ze naar de andere kant van de zaal. Ineke haalt haar terug en zegt dat dit niets oplost.

"Wat zou je nu het liefste willen doen?" vraagt ze Annemiek. Het blijft even stil en pas na lang aandringen durft Annemiek te zeggen, dat ze Hans het liefst in elkaar zou willen slaan. "Doe dat dan," moedigt Ineke haar aan. Een groot kussen wordt tussen Annemiek en 'haar ex' gehouden, waarna Annemiek al haar opgekropte woede kan uiten. 

Een bijzonder moment doet zich ook nog voor als haar 'vader' woedend op haar 'oma' wordt. Annemiek zal later vertellen dat ze die wending absoluut niet voorzien had. 

"Ik had altijd een goede band met mijn moeder, terwijl ik mijn vader vooral als autoritaire man zag. En nu zag ik mijn vader dus ineens heel anders. Ais iemand die het heel erg moeilijk met zijn eigen moeder heeft gehad. Iets dat hij dus ook nooit heeft kunnen uiten. Dat heeft heel veel voor me duidelijk gemaakt."

Als Annemiek denkt dat ze alle zaken heeft aangesneden wordt de familieopstelling beëindigd. Ineke vraagt iedereen zijn of haar sticker af te trekken en ver­ volgens de eigen naam hardop te zeggen.

Openbaring

Na een korte pauze komt de groep weer bijeen voor een korte nabespreking. Annemiek vertelt dat de avond een openbaring voor haar is geweest. 

"Ik heb geleerd dat ik niet alles kan harmoniseren en dat ik moet accepteren dat anderen dingen soms op een andere wijze goed vinden dan dat ik dat vind. En ik denk dat ik voortaan inderdaad wat meer op mijn strepen ga staan. Althans, dat ga ik in ieder geval proberen."

Volgens Ineke was Annemiek een zeer goede cliënt. 

"Dat bleek wel uit het feit dat de persoon die Annemiek zelf representeerde nauwelijks in actie hoefde te komen. Ook de wijze raadgever was niet nodig." 

Rest uiteraard de vraag hoe waar de waarheden van de representanten zijn. Zoals de inmiddels overleden vader die zijn woede richtte op Annemieks ook al overleden oma. Niemand weet natuurlijk of haar vader die woede echt voelde. Everhard legt uit dat dit helemaal niet zo belangrijk is. 

"Het gaat erom dat Annemiek er iets mee kan. Haar probleem is dat ze haar woede niet kan uiten en dat ze dat juist wel zou willen. Daar hebben we vanavond aan gewerkt." 

Wanneer een aantal aanwezigen alweer naar huis is, is Annemiek nog altijd onder de indruk. Net als de twee nieuwelingen die allebei laten weten de volgende maand weer van de partij te zullen zijn en dan ook willen representeren.

Annemiek: 

"Het is heel bijzonder wat er met je gebeurt wanneer je cliënt bent. De mensen die ik uitkoos om mijn familieleden te representeren werden ook echt mijn familie. Mijn 'zoon' en 'dochter' reageerden ook precies zoals mijn echte zoon en dochter zouden reageren. En toen ik op mijn ex afliep, zag ik daar mijn ex staan. Met dezelfde maniertjes en dezelfde opmerkingen. Toen mijn 'vader' die woedeaanval kreeg, had ik het helemaal koud. Met name door die jarenlange ingehouden boosheid van hem. Iets dat ik nooit heb geweten.

Ik vond het overigens ook helemaal niet gek om ineens te praten met mensen die al jaren zijn overleden. Dat voelde heel goed en gewoon. Ik heb heel veel aan deze avond gehad en ik ga zeker proberen om mijn instelling te veranderen. Niet alleen dat ik nu ga proberen meer mijn mening te laten horen, ik ga ook proberen te accepteren dat anderen misschien juist wel heel gelukkig zijn met hoe zaken lopen, terwijl ik vind dat het anders zou moeten en dat tot nu toe ook dan ook steeds probeerde te veranderen."