Aanraken doet leven

Kinderen die elkaar masseren, slaan elkaar niet

Marijke Sluiter
Ode, december 2001.

Aanraken is van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van de mens.
Maar in de moderne luxe wereld is voor lijfelijk contact weinig plaats. 
Vandaar het belang van massage op de kinderagenda.

Dit is een voorpublicatie uit Samen masseren door Marijke Sluijter, hoofdredacteur van het opvoed- en onderwijstijdschrift Educare. 
Het boek wordt in maart [2002] uitgegeven bij SWP.

Niet lang geleden was het net als nu nog in ontwikkelingslanden ook in Noord-Europa heel gewoon om dicht tegen elkaar aan te leven. De huizen waren klein en koud, de gezinnen waren groot. Er was een lange zoogtijd. Broertjes en zusjes droegen elkaar en sliepen samen in een bed. In verwarmde en grotere huizen, kleinere gezinnen en toe)nemende welvaart wordt onze onderlinge afstand tegenwoordig groter. De luxe van een eigen bed en een eigen  kamer met als gevolg weinig lijfelijke nabijheid doet heel wat kinderen - en volwassenen - verkommeren. 

Dankzij thuis bevallen, het dragen van baby's, langdurig doorgaan met borstvoeding, samen slapen en babymassage is er de laatste jaren in veelgezinnen weergelegenheid voor natuurlijk huidcontact. Ook in ziekenhuizen werkt men met babymassage en moedigt men ouders aan hun kind dicht tegen zich aan te houden en borstvoeding te geven. Maar de toenemende institutionalisering van de opvoeding maakt, dat kinderen steeds jonger en langer in een groep leven. Tijd dus, dat ook kinderopvang en scholen zich gaan verdiepen in het belang van huidcontact en waar nodig maatregelen treffen. 

Uit recente onderzoeken wordt duidelijk, dat kinderen die te weinig of alleen liefdeloos worden aangeraakt, slechter groeien, minder goed leren, kwetsbaarder zijn voor ziekten, zich minder in anderen kunnen inleven en eerder slachtoffer worden van seksueel misbruik. Als volwassene hebben ze meet moeite met intimiteit en ontgaan hun de subtiele lichamelijke behoeften van hun partner en hun kinderen. Onvoldoende huidcontact kan leiden tot onrust, verdriet of angst. Deze mensen kunnen hun draai in het leven niet vinden. Ze zitten 'niet lekker in hun vel'.

Het is van groot belang, dat kinderen vanuit een levenshouding van verbondenheid opgroeien. Een maatschappij die onderlinge concurrentie voorstaat, is ten dode opgeschreven, omdat uitsluiting en frustratie zich uiteindelijk tegen de 'winnaars' zullen keren. Met de kwetsbaarheid van onze samenleving kunnen we ons niet meer permitteren dat er 'verliezers' zijn. 

Het besef van eenheid en verbondenheid kan alleen ontstaan vanuit levensechte ervaring. Leren is het in je opnemen van de wereld. Dat doe je niet alleen met je verstand. Het lichaam en je emoties vormen één geheel met het mentale systeem. Wie onvoldoende gelegenheid krijgt nieuwe kennis via a1le drie de ingangen te exploreren, raakt gefrustreerd en gestrest.

Mijn eerste ervaring met massage heeft een diepe indruk nagelaten. Als jonge moeder zocht ik naar een behandeling voor mijn baby, die zich motorisch niet goed ontwikkelde. Hij was licht spastisch - tenminste, zo noemde ik het. 

Toen mijn zoontje vijf maanden oud was, kon hij zich niet omrollen, terwijl hij daar toch zijn uiterste bestvoor deed. Ook kreeg hij het niet voor elkaar zijn duim in zijn mond te houden. Telkens als hij hem kwijtraakte, sloeg hij met zijn handje in de richting van zijn hoofd en zocht krampachtig naar zijn mond. 

Gelukkig leefde ik toen op Aruba, waar men veel meer op de hoogte was van massagetechnieken dan hier. Ik kreeg de raad hem te helpen ontspannen door licht drukkend met de vingertoppen kleine cirkelvormige bewegingen onder zijn voetzolen te maken. Een handeling die nog geen minuut duurde. Toen ik hem daarna neerlegde, rolde hij zich tot mijn verbazing moeiteloos om en stak tevreden zijn duim in zijn mond om hem daar voorlopig niet meer uit te halen! 

Met mijn andere zoon lag het iets moeilijker, maar het resultaat was niet minder spectaculair. Hij was een adoptiekind, getraumatiseerd en emotioneel onbereikbaar. Ik kreeg hem, toen hij vijf weken oud was en hij heeft het eerste jaar nog enkele maanden in het ziekenhuis moeten doorbrengen. Toen hij anderhalf jaar oud was, was op zijn gezichtje nauwelijks enige reactie te lezen, was hij onnatuurlijk zelfstandig en liet zich niet knuffelen. 

Na het eerste succes met massage aangemoedigd, probeerde ik bij hem een andere techniek: vlinderlichte aanrakingen aan de buitenkant naast de ogen, de neusvleugels, achter de oorlelletjes en langs de keel. Op deze plaatsen bevinden zich veel receptoren in de huid die ons gevoel van liefde en aanhankelijkheid wekken. Hij gaf zich niet gemakkelijk over. Omdat ik wist dat het nu of nooit was, heb ik doorgezet. Bij elke gelegenheid raakte ik hem licht aan, telkens met hetzelfde resultaat: hij wist niet hoe snel hij moest wegduiken! De beloning kwam na drie dagen, toen hij opeens recht op me afkwam lopen, zijn snoetje ophief, zijn oogjes dicht deed en zei: "mmmm ". Vanaf dat moment mocht ik hem strelen en later ook knuffelen.

De eerste cursussen babymassage, die ik halverwege de jaren tachtig gaf, werden met argwaan bekeken. Wist ik wel genoeg van het tere babylijfje, zette je zo de deurniet open naar incest, was het wel goed dat moeders zich met 'medische handelingen' bezighielden?

 Inmiddels is babymassage heel gewoon en volgt jaarlijks ruim een kwart van de moeders een cursus. 

Ten minste zo belangrijk is, dat kinderen elkaar leren masseren. Hierbij gaat het niet om het manipuleren van de spieren, maar om het leren omgaan met aanraking en om het stimuleren van de huid, waardoor kinderen gevoel krijgen voor kwaliteit, zowel in datgene wat zij geven als in wat zij ontvangen. Op die manier komen kinderen thuis in hun lijf, leren hun lichaamsruimte in bezit te nemen, grenzen af te bakenen en beschermen en vragen om wat zij nodig hebben. 

Masseren is tweerichtingsverkeer met een zender en een ontvanger. Bij onderlinge kindermassage is gelijkwaardige uitwisseling heel belangrijk. Sommige kinderen groeien op als kleine prinsjes met een flinke staf personeel. Als alles om hen draait, leren zij niet dat dienstbaarheid en respectwederkerige begrippen zijn. Het masseren van een ander en de ervaring datje die een plezier kan doen, is dan aak net zo waardevol als gemasseerd warden. Via de huid voeren wij namelijk een uiterst subtiele vorm van communicatie. Die communicatie gaat aan het spreken vooraf en speelt daar altijd op de achtergrond mee.

Onderlinge kindermassage is maar een kleine bijdrage in het proces van verbondenheid, maarwel een belangrijke. Bovendien is het eenvoudig te leren en kost het weinig tijd. Een paar keer per week enkele minuten zijn voldoende. Het geeft kinderen de mogelijkheid om de eenheid met elkaar te ervaren,  om emoties te delen, om voor jezelf en elkaar te zorgen.

Als bijkomend voordeel wordt het immuunsysteem van de kinderen sterker, behouden zij via huidsignalen contact met de oercommunicatie, neemt stress in de klas af, neemt het leervermogen toe en zijn de kinderen minder agressief. 

Uit Zweden, waar men al enkele jaren op vrijwel alle kinderdagverblijven en scholen dagelijks enkele minuten uittrekt voor onderlinge massage. komt het bericht dat kinderen die elkaar aanraken respect voor elkaar ontwikkelen. Leerkrachten en kinderbegeleiders zeggen daar:

'Kinderen die elkaar masseren, slaan e1kaar niet.'